MAKALELER / BAĞDA KÖK URU..TEDAVİSİ..
ÖZELLİKLERİ
Agrobacterium vitis, 0.4-0.8x1.0-3.0 um boyutlarında, çubuk biçiminde ve peritrik kamçılı bir bakteridir.
Virülent bakteriler, birkaç büyük plasmid taşımaktadır. Bu plasmidlerden birinde tümör oluşumuna neden olan genler bulunmaktadır ve Ti-plasmid olarak isimlendirilir. Ti-plasmicf ine sahip olmayan veya sıcak uygulamasıyla Ti-plasmid''ini kaybeden bakteriler virülent değildir. Etmen, Gram-negatif olup aside dayanıklı değildir. Optimum gelişme sıcaklığı 25-30°C, minimum 0°C ve maksimum gelişme sıcaklığı ise 37°C'dir. Bakterinin termal ölüm noktası 50-52°C'dir.
A.vitis, sistemik olarak asma bitkisinde, toprağa karışmış urlarda ve kök parçalarında uzun yıllar canlılığım sürdürebilmektedir. Bulaşık topraklara konukçu bitki dikildiğinde, kök veya gövdenin toprağa yakın kısımlarında kültürel işlemler, aşılama, böcek ve nematod beslenmesi gibi nedenlerle açılan taze yaralardan bitkiye giriş yapar. Hücrelerarası boşluklarda çoğalan bakteri T-DNA parçasını bitki genomuna dahil ederek oksin gibi bitki büyüme hormonlarının aşırı salgılanmasına neden olur. Bunun sonucunda hızlı ve kontrolsüz hücre bölünmeleri başlar ve giriş noktalarında urlar oluşur. Urların yüzeyinden bakteri tekrar toprağa karışır.
BELİRTİLERİ
Hastalık, omcanın toprağa yakın kısımlarında ve kollarda görülür. Köklerde genellikle ur oluşturmaz, fakat lokal nekrozlara ve çürümelere neden olabilmektedir. Urlar yaz ayı başlarında beyaz renkli ve yumuşak görünümlüdürler, yaz sonunda kahverengine dönüşürler. Sonbaharda ise kuru ve odunsu bir yapıya bürünürler. Bir sezonda tüm omcayı saracak kadar büyük urlar oluşabilir.
Urlu bitkiler genellikle zayıf sürgün gelişimi gösterir ve sürgünün urun üstünde kalan kısımları kuruyabilir. Özellikle don olaylarının görüldüğü yerlerde, asma üzerindeki don çatlakları boyunca çok sayıda urlanma olmaktadır. Don çatlakları boyunca oluşan bu belirtiler halk arasında "sıraca" ya da "uyuz" olarak adlandırılmaktadır.
Kök boğazında çok sayıda ur oluştuğunda, asma bitkisinde besin elementleri ve su iletimi sekteye uğrar ve hasta bitkiler olumsuz çevre koşullarına ve özellikle soğuk zararına daha duyarlı hale gelirler.
Fidanlıklarda ise, asma fidanlarının köklenme noktalarında, köreltilmiş gözlerde ve aşı noktalarında urlar görülür.
Bağlarda kök uru hastalığı iç ve dış karantinaya tabi tehlikeli bir hastalıktır. Don zararının sık görüldüğü yerlerde hastalıktan dolayı zaman zaman önemli ekonomik kayıplar oluşabilmektedir.
Hastalık Dünyada ve ülkemizde özellikle sert kış koşullarının hüküm sürdüğü yerlerde ve yayla bağlarında yaygındır.
KÜLTÜREL MÜCADELESİ
Karantina Önlemleri
Agrobacterium vitis 1995/3 sayılı İç karantina tebliğinde yer almaktadır. Hastalık etmeni bakteri ile bulaşık veya enfekteli olan üretim materyalinin satış ve dağıtımı yasaktır.
- Ayrıca 12.04.2001 tarih ve 434 sayılı, "6968 sayılı zirai mücadele ve zirai karantina kanunu gereğince fidanlık, ticari fidelik, çöğür, süs bitkileri ve çiçek soğanı üretilen yerlerin muayene ve kontrolü, muayeneden sonra verilecek rapor ve ruhsatlarla diğer tedbirlere dair talimat" gereğince yeni kurulacak asma fidanlıklarında Agrobacterium vitis riskine karşı en az 5 yıl süreyle bağcılık yapılmamış olması şartı aranır.
Bağlarda kök uru hastalığı standardı "0" olduğundan;
- Hastalığın görüldüğü fidanlıklardan fidan dağıtımı yapılmaz.
- Hasta bitkiler görüldüğünde imha edilir.
- Hastalıkla bulaşık fidanlıklar 5 yıl süreyle üretimden men edilir.
- Ağır ve su tutma kapasitesi yüksek olan topraklarda ve kış-ilkbahar donlarının yoğun görüldüğü yerlerde fidanlık ve bağ tesisinden kaçınılmalıdır.
- Hastalık belirtilerini taşımayan sertifikalı fidan, çelik ve kalem kullanılmalıdır.
- Hastalıklı bitkiler sökülerek imha edilmelidir.
- Budama, aşılama gibi yetiştirme tekniklerinin uygulanması sırasında kullanılan aletler her seferinde %10'luk sodyum hipoklorite (çamaşır suyu) batırılarak dezenfekte edilmelidir.
- Hastalığın görüldüğü bağlar söküldükten sonra en az 5 yıl süreyle yeni bağ tesis edilmemelidir. Mısır, buğdaygiller, soğanlı bitkiler, yonca ve kuşkonmaz gibi bitkilerle 5 yıllık ekim nöbeti uygulanmalıdır.
- Fidan üretiminde kullanılacak olan dormant dönemdeki anaç ve kalem çeliklerinin 50°C sıcaklığa ayarlı su banyosunda 30 dakika süreyle sıcak su uygulamasına tabi tutulmasıyla, ksilem borularında bulunan bakteri büyük oranda yok edilmektedir.
- Bakım işlemleri sırasında bitkileri yaralamaktan kaçınılmalıdır.
- Aşılama sırasında anaç kalem uyumuna dikkat edilmeli, yara yerlerinden bakteri girişini engellemek için aşı yerleri steril parafın ile kapatılmalıdır.
- Toprak altı zararlıları ile mücadele edilmelidir.
- Bağdaki ağır bulaşık asmalar sökülüp İmha edilmeli, söküm yerinde 40 cm derinlik ve 20 cm genişliğinde tecrit çukuru açılarak içerisi sönmemiş kireçle doldurulmalıdır.
- Hastalığa nispeten daha az duyarlı çeşitlerin üretimine yönelmelidir. Anaç çeşitlerinden Kober 5 BB, Courderc 3309, 101-14 Mgt, ve Riparia Gloire dayanıklıdır, 110 Richter ve Teleki 5C gibi çeşitler ise daha duyarlıdır.
TARIMSAL İLAÇLAR İLE MÜCADELE YÖNTEMİ
Bağlardaki kök uruna karşı, budama işlerinde kullanılacak aletler %3 lizol veya %10 sodyum hipoklorid gibi bir dezenfektana batırılmalıdır. Hasattan sonra gövde ve dallardaki urlar bıçakla iyice temizlendikten sonra %5 oranında göztaşı eriyiği ve kuruduktan sonra da ardıç katranı sürülmelidir.
TARIM İLAÇLARI VE İLAÇLAMA ZAMANI
Asmalarda kök uruna karşı ilaçlı mücadele ağustos ve eylül aylarında yapılır.
