MAKALELER / BOYANIN ÖZELLİKLERİ, KULLANIMI VE BOYA SEÇİMİ
BOYANIN ÖZELLİKLERİ VE KULLANIMI,
BOYA SEÇİMİ,
BOYANIN UYGULAMASI
Boyanın kullanım alanlarına ve amaçlarına göre çok değişik özelliklere sahip olması gerekir. İyi bir boyada bulunması gereken özellikler:
Örtücü olmalı
Boyanın uygulandığı yüzeyi kapatması, yüzeyi göstermemesidir. Boyanın iki katta yüzeyi kapatması beklenir.
Kolay uygulanabilir olmalı
Boyanın, fırça ile uygulanırken, rahat bir uygulama ve sonuçta iyi bir yüzey görünümü etkisi bırakması beklenir
Fiziksel etkilere dayanıklı olmalı
Sürtünme, çizilme, silinmeye dayanıklılık.
Kimyasal etkilere dayanıklı olmalı
Sabun, deterjan, kola, yağ, meşrubat v.s gibi maddelere dayanıklı olması gerekmektedir.
Atmosferik ve Özel Şartlara Dayanıklı olmalı
Yağmur, güneş ve diğer atmosferik koşullara dayanıklı olması gerekir.
Dekoratif olmalı
Tüm bu özellikleri barındırmasının yanında dekoratif bir görüntü kazandırması beklenir.
Boya cinsine göre özellikle neler olmalı?
Dahili plastik boyadan beklenen özellik
Bu tip boyalardan örtücülük, beyazlık, silinebilirlik, dekoratiflik beklenmektedir
Harici plastik boyadan beklenen özellik
Örtücülük, dış atmosferik şartlara dayanıklılık, solmamak, dekoratiflik.
Sentetik boyadan beklenen özellik
Örtücülük, fırça ile rahat uygulanması, parlaklık kalıcılığı, sararmama, solmama, silinirken sabun ve deterjanlardan etkilenmeme, dış koşullarda atmosferik şartlara dayanıklılık ve dekoratifliktir.
Yukarıdaki özelliklere dikkat edilirse, dekoratiflik çok önemli bir özellik olmasına rağmen diğer özellikler boyanın uzun ömürlü olması ile ilgili olduğundan önem taşır. Bunun yanında uygun olmayan yüzey hazırlığı, boyanın hatalı uygulanması ve kullanılması, uygun olmayan hava şartları boyadan iyi sonuç alınmasını en az % 50 olumsuz etkiler.
Ayrıca kullanılacak boyaların TSE standartlarına uygun olması istenmektedir. Su bazlı boyalarda TS 5808'e, sentetik boya ve verniklerin TS 39'a, dış cephe hazır sıvalarının ve boyalarının TS 7847' ye uygun olması istenmelidir
Boya yaparken dikkat edilmesi gerekenler
Boya yaparken fırça, rulo ne zaman kullanılmalı: Duvarlarda rulo ile çalışmak daha hızlı ve kolaydır. Duvarların kesişimlerinde, kapı, pencere vb ahşapların boyanmasında firçaya her zaman ihtiyaç vardır.
Genelleme olarak şunlar söylenebilir; su bazlı boyalar için sentetik fırçalar, yağlı boyalar için doğal kıllı fırçalar, pürüzlü ve dekoratif yüzeyler oluşturmak için uzun tüylü rulolar, düz yüzeyler için çok kısa tüylü rulolar kullanılabilir
Doğru boyayı nasıl seçersiniz: Boyanacak yerin rengine daha kolay karar verebilmek için en az 1 m²'lik alana uygulama yapılmalıdır. Mekanın ışık durumu göz önünde bulundurulmalıdır.
Günün hangi saatinde hangi koşullarda mekanda bulunulacağı da düşünülerek ona göre değerlendirme yapılmalıdır. Bazı renkler doğal ışık ve elektrik ışığı altında tamamen farklı görünür. Seçilen rengin mekandaki eşyalara uyum sağlaması için boyalı alanın etrafına özellikle tercih edilen eşyalar konulup düşünülmelidir
Duvarları boyamadan önce neler yapılmalı: Boyanın iyi sonuç vermesinde ön yüzey hazırlığı denen işlemler çok önemlidir. Kolay ve dayanıklı bir boyama için yüzeydeki eski boya ve kağıt kalıntıları çıkartılmalı, yüzey zımparalanıp oluşan tozlar silinmelidir.
Kir ve lekeler deterjanlı su ile temizlenip bu kısımlar kurutulmalıdır. Küçük çatlak ve delikler uygun bir macun ile doldurulmalı ve ardından tüm yüzeye astar uygulaması yapılmalıdır. Astar kuruduktan sonra boya uygulamasına geçilebilir
Duvarın ilk boyanması gereken yer: Duvarların birleşim yerleri ve kenarları parmak rulo ya da amaca uygun fırça ile boyanmalı, daha sonra büyük rulo ile geniş yüzeylere geçilmelidir.
Eğer kenarlarda kestirme fırça kullanıldıysa, oluşan izler geniş rulo ile hafifçe taranarak yok edilebilir. Uygulamaların aynı yönde olması görüntüyü daha da güzelleştirir.
Artan boya nasıl saklanmalı: Artan boyanın cinsine göre; (kabın içindeki boyanın havayla temasını kesecek şekilde) su bazlı ise su, solvent bazlı ise solvent eklenerek uzun süre saklanabilir.
Boyamada kullanılan aletler nasıl temizlenmeli: Su bazlı boyalar için kullanılan aletler su ile temizlenerek, solvent bazlı boyalar için kullanılan aletler solvent ile temizlenerek doğal olarak kuruması sağlanmalıdır.
Boya hangi oranlarda inceltilmelidir: Ambalajları üzerinde ve teknik bültenlerinde yazılı oranlarda inceltilmelidir. Her boyanın farklı inceltme oranı bulunmaktadır. Ayrıca inceltme oranı kullanılacak uygulama aletinin özelliklerine göre de değişmektedir
Boyanın kurumasında dikkat edilecekler: Boya yapılan yüzeyin yağlı, kirli ve nemli olması, ortamın yeterince havalandırılmaması, yeterli oksijenin ortamda bulunmaması, hava sıcaklığı ve nemin uygun koşullarda olmaması, boya içine yanlış inceltici katılması ve kuruma dengesinin bozulması durumlarında kuruma geç olur.
Bu, genellikle sentetik esaslı boyalarda rastlanan bir sorundur. Sentetik esaslı boyalar oksidasyon ile kurur. Yapıdaki, solventin (tinerin) buharlaşması için ve yapıya oksijenin girmesi için su bazlı boyalara göre daha uzun bir süreye ihtiyaç vardır. Bu nedenden dolayı, mutlaka lejant bilgileri doğrultusunda uygulama yapılmalıdır.
Ayrıca sentetik boyalarda inceltici olarak kullanılan sentetik tiner yerine neft, gazyağı, selülozik tiner gibi çözücüler kullanılmamalıdır. Bu tip çözücüler, boyanın bağlayıcı yapısını bozup, geç kuruma probleminin yanı sıra daha birçok soruna neden olmaktadır.
Geç kuruma sorunu yaşanan yüzeyde, tam kurumanın gerçekleşmesini bekleyip, bu sürede oluşan toz ve taneciklerin zımpara yapılarak ortamdan uzaklaştırılması ve üretici firmanın belirttiği koşullar dahilinde tekrar boyanması gereklidir
Metal yüzey nasıl boyanmalı: Metal yüzeyler, havada bulunan oksijen ile reaksiyona girerek belirli bir süre sonra yükseltgenme-indirgenme reaksiyonu sonucu korozyona uğrar. Paslanma olarak bilinen bu reaksiyon sonucu, boya filmi zamanla parçalanır.
Bu nedenden dolayı metal yüzeylere mutlaka oksijen ile teması kesmek amaçlı, korozyonu engelleyen astarın 2 kat uygulanması gerekir. Daha sonra astarlı yüzeye son kat sentetik boya uygulanmalıdır. Galvaniz, alüminyum, bakır yüzeylerin boyanma işleminde sentetik boyama sistemi kullanılmaz, kullanıldığı takdirde yapışma sorunları ortaya çıkar
Tahta yüzey nasıl boyanmalı: Tahtalar sıcaklık farklılıklarından dolayı genişleyip, daralabilir ve bu da boyaya zarar verir. Üstelik yerde olan tahta kaplamalar, üzerinde yoğun bir yürüme trafiği olacağı için, yıpranmaya çok meyillidir. Bu yüzden astarlama ve macunlama evreleri ayrı bir dikkat ve özenle yapılmalıdır
Yeni boyanmış duvarlarda leke ve kirler için ne yapımalı: Yeni uygulanmış boyayı temizlemek için en az iki hafta (ancak dört hafta çok daha iyi) beklemek gereklidir. Yumuşak bir bez ya da sünger kullanılarak, hazırlanan sabunlu suyla duvarlar silinebilir.
Fazla sulu temizleme yapılırsa akan sular duvarda iz bırakabilir. Ayrıca, eğer temizleme suyuna bir kimyasal madde karıştırılmışsa duvarın görünmeyen bir yerinde boyaya zarar verip vermediği kontrol edilmelidir.
Dış yüzey boyası nasıl olmalı: %100 akrilik son katlar renk kaybını önleme ve esneklik açısından en iyi seçimdir. Ancak kusma yapan ahşap yüzeylerde, akrilik son katı uygulamadan önce yağ bazlı bir ön kat uygulanması çok önemlidir. Kusma yapmayacak yüzeylerde tamamen akrilik boyama sistemleri kullanılabilir
Dış yüzeyde hangi renler dayanıklıdır: İlk olarak, dış cephelerde kullanılan bütün boyalar zaman içinde solma yaparlar. Ancak bu solmanın miktarı renkten renge, boyadan boyaya değişir.
Mavi ve yeşil gibi organik renkler, kahverengi ve sarı gibi inorganik renklere nazaran daha çabuk solma eğilimi gösterirler. Bunun yanında, yüksek kalitedeki akrilik lateks boyalar, çözücü bazlı boyalara oranla renklerini daha iyi muhafaza ederler.
Bu arada dış cephe ve iç cephe boyalar arasındaki en büyük farklardan birisi, dış cephe boyalarının renklerini daha fazla koruyabiliyor olmasıdır.
SOLVER KİMYA
Örtücü olmalı
Boyanın uygulandığı yüzeyi kapatması, yüzeyi göstermemesidir. Boyanın iki katta yüzeyi kapatması beklenir.
Kolay uygulanabilir olmalı
Boyanın, fırça ile uygulanırken, rahat bir uygulama ve sonuçta iyi bir yüzey görünümü etkisi bırakması beklenir
Fiziksel etkilere dayanıklı olmalı
Sürtünme, çizilme, silinmeye dayanıklılık.
Kimyasal etkilere dayanıklı olmalı
Sabun, deterjan, kola, yağ, meşrubat v.s gibi maddelere dayanıklı olması gerekmektedir.
Atmosferik ve Özel Şartlara Dayanıklı olmalı
Yağmur, güneş ve diğer atmosferik koşullara dayanıklı olması gerekir.
Dekoratif olmalı
Tüm bu özellikleri barındırmasının yanında dekoratif bir görüntü kazandırması beklenir.
Boya cinsine göre özellikle neler olmalı?
Dahili plastik boyadan beklenen özellik
Bu tip boyalardan örtücülük, beyazlık, silinebilirlik, dekoratiflik beklenmektedir
Harici plastik boyadan beklenen özellik
Örtücülük, dış atmosferik şartlara dayanıklılık, solmamak, dekoratiflik.
Sentetik boyadan beklenen özellik
Örtücülük, fırça ile rahat uygulanması, parlaklık kalıcılığı, sararmama, solmama, silinirken sabun ve deterjanlardan etkilenmeme, dış koşullarda atmosferik şartlara dayanıklılık ve dekoratifliktir.
Yukarıdaki özelliklere dikkat edilirse, dekoratiflik çok önemli bir özellik olmasına rağmen diğer özellikler boyanın uzun ömürlü olması ile ilgili olduğundan önem taşır. Bunun yanında uygun olmayan yüzey hazırlığı, boyanın hatalı uygulanması ve kullanılması, uygun olmayan hava şartları boyadan iyi sonuç alınmasını en az % 50 olumsuz etkiler.
Ayrıca kullanılacak boyaların TSE standartlarına uygun olması istenmektedir. Su bazlı boyalarda TS 5808'e, sentetik boya ve verniklerin TS 39'a, dış cephe hazır sıvalarının ve boyalarının TS 7847' ye uygun olması istenmelidir
Boya yaparken dikkat edilmesi gerekenler
Boya yaparken fırça, rulo ne zaman kullanılmalı: Duvarlarda rulo ile çalışmak daha hızlı ve kolaydır. Duvarların kesişimlerinde, kapı, pencere vb ahşapların boyanmasında firçaya her zaman ihtiyaç vardır.
Genelleme olarak şunlar söylenebilir; su bazlı boyalar için sentetik fırçalar, yağlı boyalar için doğal kıllı fırçalar, pürüzlü ve dekoratif yüzeyler oluşturmak için uzun tüylü rulolar, düz yüzeyler için çok kısa tüylü rulolar kullanılabilir
Doğru boyayı nasıl seçersiniz: Boyanacak yerin rengine daha kolay karar verebilmek için en az 1 m²'lik alana uygulama yapılmalıdır. Mekanın ışık durumu göz önünde bulundurulmalıdır.
Günün hangi saatinde hangi koşullarda mekanda bulunulacağı da düşünülerek ona göre değerlendirme yapılmalıdır. Bazı renkler doğal ışık ve elektrik ışığı altında tamamen farklı görünür. Seçilen rengin mekandaki eşyalara uyum sağlaması için boyalı alanın etrafına özellikle tercih edilen eşyalar konulup düşünülmelidir
Duvarları boyamadan önce neler yapılmalı: Boyanın iyi sonuç vermesinde ön yüzey hazırlığı denen işlemler çok önemlidir. Kolay ve dayanıklı bir boyama için yüzeydeki eski boya ve kağıt kalıntıları çıkartılmalı, yüzey zımparalanıp oluşan tozlar silinmelidir.
Kir ve lekeler deterjanlı su ile temizlenip bu kısımlar kurutulmalıdır. Küçük çatlak ve delikler uygun bir macun ile doldurulmalı ve ardından tüm yüzeye astar uygulaması yapılmalıdır. Astar kuruduktan sonra boya uygulamasına geçilebilir
Duvarın ilk boyanması gereken yer: Duvarların birleşim yerleri ve kenarları parmak rulo ya da amaca uygun fırça ile boyanmalı, daha sonra büyük rulo ile geniş yüzeylere geçilmelidir.
Eğer kenarlarda kestirme fırça kullanıldıysa, oluşan izler geniş rulo ile hafifçe taranarak yok edilebilir. Uygulamaların aynı yönde olması görüntüyü daha da güzelleştirir.
Artan boya nasıl saklanmalı: Artan boyanın cinsine göre; (kabın içindeki boyanın havayla temasını kesecek şekilde) su bazlı ise su, solvent bazlı ise solvent eklenerek uzun süre saklanabilir.
Boyamada kullanılan aletler nasıl temizlenmeli: Su bazlı boyalar için kullanılan aletler su ile temizlenerek, solvent bazlı boyalar için kullanılan aletler solvent ile temizlenerek doğal olarak kuruması sağlanmalıdır.
Boya hangi oranlarda inceltilmelidir: Ambalajları üzerinde ve teknik bültenlerinde yazılı oranlarda inceltilmelidir. Her boyanın farklı inceltme oranı bulunmaktadır. Ayrıca inceltme oranı kullanılacak uygulama aletinin özelliklerine göre de değişmektedir
Boyanın kurumasında dikkat edilecekler: Boya yapılan yüzeyin yağlı, kirli ve nemli olması, ortamın yeterince havalandırılmaması, yeterli oksijenin ortamda bulunmaması, hava sıcaklığı ve nemin uygun koşullarda olmaması, boya içine yanlış inceltici katılması ve kuruma dengesinin bozulması durumlarında kuruma geç olur.
Bu, genellikle sentetik esaslı boyalarda rastlanan bir sorundur. Sentetik esaslı boyalar oksidasyon ile kurur. Yapıdaki, solventin (tinerin) buharlaşması için ve yapıya oksijenin girmesi için su bazlı boyalara göre daha uzun bir süreye ihtiyaç vardır. Bu nedenden dolayı, mutlaka lejant bilgileri doğrultusunda uygulama yapılmalıdır.
Ayrıca sentetik boyalarda inceltici olarak kullanılan sentetik tiner yerine neft, gazyağı, selülozik tiner gibi çözücüler kullanılmamalıdır. Bu tip çözücüler, boyanın bağlayıcı yapısını bozup, geç kuruma probleminin yanı sıra daha birçok soruna neden olmaktadır.
Geç kuruma sorunu yaşanan yüzeyde, tam kurumanın gerçekleşmesini bekleyip, bu sürede oluşan toz ve taneciklerin zımpara yapılarak ortamdan uzaklaştırılması ve üretici firmanın belirttiği koşullar dahilinde tekrar boyanması gereklidir
Metal yüzey nasıl boyanmalı: Metal yüzeyler, havada bulunan oksijen ile reaksiyona girerek belirli bir süre sonra yükseltgenme-indirgenme reaksiyonu sonucu korozyona uğrar. Paslanma olarak bilinen bu reaksiyon sonucu, boya filmi zamanla parçalanır.
Bu nedenden dolayı metal yüzeylere mutlaka oksijen ile teması kesmek amaçlı, korozyonu engelleyen astarın 2 kat uygulanması gerekir. Daha sonra astarlı yüzeye son kat sentetik boya uygulanmalıdır. Galvaniz, alüminyum, bakır yüzeylerin boyanma işleminde sentetik boyama sistemi kullanılmaz, kullanıldığı takdirde yapışma sorunları ortaya çıkar
Tahta yüzey nasıl boyanmalı: Tahtalar sıcaklık farklılıklarından dolayı genişleyip, daralabilir ve bu da boyaya zarar verir. Üstelik yerde olan tahta kaplamalar, üzerinde yoğun bir yürüme trafiği olacağı için, yıpranmaya çok meyillidir. Bu yüzden astarlama ve macunlama evreleri ayrı bir dikkat ve özenle yapılmalıdır
Yeni boyanmış duvarlarda leke ve kirler için ne yapımalı: Yeni uygulanmış boyayı temizlemek için en az iki hafta (ancak dört hafta çok daha iyi) beklemek gereklidir. Yumuşak bir bez ya da sünger kullanılarak, hazırlanan sabunlu suyla duvarlar silinebilir.
Fazla sulu temizleme yapılırsa akan sular duvarda iz bırakabilir. Ayrıca, eğer temizleme suyuna bir kimyasal madde karıştırılmışsa duvarın görünmeyen bir yerinde boyaya zarar verip vermediği kontrol edilmelidir.
Dış yüzey boyası nasıl olmalı: %100 akrilik son katlar renk kaybını önleme ve esneklik açısından en iyi seçimdir. Ancak kusma yapan ahşap yüzeylerde, akrilik son katı uygulamadan önce yağ bazlı bir ön kat uygulanması çok önemlidir. Kusma yapmayacak yüzeylerde tamamen akrilik boyama sistemleri kullanılabilir
Dış yüzeyde hangi renler dayanıklıdır: İlk olarak, dış cephelerde kullanılan bütün boyalar zaman içinde solma yaparlar. Ancak bu solmanın miktarı renkten renge, boyadan boyaya değişir.
Mavi ve yeşil gibi organik renkler, kahverengi ve sarı gibi inorganik renklere nazaran daha çabuk solma eğilimi gösterirler. Bunun yanında, yüksek kalitedeki akrilik lateks boyalar, çözücü bazlı boyalara oranla renklerini daha iyi muhafaza ederler.
Bu arada dış cephe ve iç cephe boyalar arasındaki en büyük farklardan birisi, dış cephe boyalarının renklerini daha fazla koruyabiliyor olmasıdır.
YAPI KİMYASALLARI ANSİKLOPEDİLERİ
SOLVER KİMYA
