MAKALELER / ÇİLEKLERDE KURŞUNİ KÜF HASTALIĞI..FUNGUSİTLER..

 ÖZELLİKLERİ

Fungusun konidi taşıyıcıları oldukça kalın ve 3-5 mm uzunluktadır. Bunlar bitkinin çeşitli organları üzerinde yan yana ve çok sık oluşurlar, uç kısımları hariç diğer kısımları koyu renklidir. Uçlardan çok sayıda ve kısa sapçıklar çıkar. Bu sapçıkların ucunda oluşan konidiler ile konidi taşıyıcıları bir üzüm salkımını andırır. Tek tek konidiler renksiz olmasına karşın, kitle halindeyken kurşuni renkte görünmesi koyu renkli konidi taşıyıcılardan ileri gelmektedir.

Konidiler tek hücreli yumurta şeklindedir. Bunlar bağlı oldukları konidi taşıyıcılardan kolayca kopar ve dağılırlar.

Fungusun meydana getirdiği sklerotlar sert, yassı ve siyah renklidir. Bu organlar daha çok meyve üzerinde fungusun meydana getirdiği küf tabakaları arasında siyah noktacıklar halinde oluşmakta bazen de yaprak sapı üzerinde de görülmektedir. Ayrıca topraktaki hastalıklı bitki artıkları üzerinde de çok sayıda sklerot oluşabilmektedir. Uygun olmayan koşullara özgü olan bu organlar genellikle 5-7 mm iriliğinde olup bazen 13 mm boyda olanlarına da rastlanmaktadır. Soğuğa ve kuraklığa dayanıklı olan sklerotlar uygun koşulları bulduklarında çimlenerek miselyum vermektedirler. Doğada, ilkbaharda gelişen bu miseller üzerinde de konidiler oluşur ve çevreye dağılan konidiler konukçu bitkiyi bularak gelişme ve üremelerini sürdürürler.

Konidilerin en yüksek oranda çimlenme gösterdiği sıcaklık aralığı 15-25 °C'dir. Konidi ve sklerotlar çok düşük sıcaklık derecelerine dayanıklı olmakla beraber 35 °C nin üzerinde çimlenme güçlerini yitirirler. Fungus olgun çilek meyveleri üzerinde ve 20 °C de en kısa inkubasyon periyoduna sahiptir. Bulaşmadan 24 saat sonra yukarıda belirtilen sıcaklıkta ve % 95'in üzerinde orantılı nemde hastalığın ilk lekelerini görmek olasıdır. Bu durum gerek tarla gerekse depo devresinde hastalığın ne kadar büyük bir hızla geliştiğini göstermektedir.

 BELİRTİLERİ

Hastalık genellikle çiçek, yaprak, yaprak sapı ve meyvede görülmektedir. Çiçeğin tüm organları hastalığa yakalanabilmededir. Çiçeklerin tam açmış olduğu dönemde bütün organları ile enfeksiyona uğrayan çiçekler, aniden solarak kurumakta ve ""Çiçek Yanıklığı"" olarak bilinen durum meydana gelmektedir. Eğer hava koşulları yağışlı ve nemli giderse enfeksiyon çiçeklerden kısa çiçek sapına, buradan da ana çiçek sapına geçmektedir. Bazı hallerde ise çiçeğin bir kaç petal ve sepal yaprağında hastalığın tipik, küçük kahverengi-siyah, kuru nekrotik lekeleri görülmekte, zamanla bu lekeler yaprakların her tarafını kaplamaktadır. Petaller, sepallerden çok daha fazla hastalığa yakalanmakta ve bunların üzerinde enfeksiyonun ilerlemesi çok hızlı olmaktadır. Enfekteli petallerin büyük bir bölümü dökülmektedir. Sepal yaprakların oluşturduğu çiçeğin çanak kısmı bazen tümüyle enfekte olmakta ve üzerinde yoğun spor kitlesi oluşmaktadır.

Çilek bitkisinin yaprakları genellikle Botrytis'e dayanıklıdır. Ancak bitkinin dip kısımlarında hava sirkülasyonundan uzak kısımlarda bazen hastalığa yakalanmış yaprakları koyu kahverengine dönüşmüş belirtileriyle görmek mümkündür. Çileğin yaprak sapları ve daha çok dip tarafları hastalığa yakalanmakta, enfeksiyon dipten yukarı doğru gelişmekte ve saplar koyu kahverengine dönüşmektedir.

Meyve enfeksiyonları, genellikle meyvenin toprak yada organik materyale değdiği noktadan başlamaktadır. Bu temas noktasında önce açık kahve renkli bir leke belirmektedir. Lekenin oluştuğu bu bölüm yumuşamakta parmakla dokununca meyve etinden kolayca ayrılmaktadır. Daha sonra bu leke gelişerek tüm meyveyi kaplamaktadır. Eğer yeterli yağış yada nem yoksa bu meyveler kuruyarak sertleşmekte ve bitki üzerinde kuru çürüklüğe dönüşmüş olarak kalmaktadır.

Ayrıca bir kısım meyvelerde kaliksin dip kısmından başlayan enfeksiyonlara da rastlanmaktadır. Bu tür enfeksiyonlar hastalıklı floral organlardan kaynaklanmaktadır. Meyveler tüm olgunlaşma evrelerinde hastalığa yakalanmakla birlikte, kurşuni küf en tahripkar niteliğini kırmızı olum dönemindeki yüksek yakalanma oranı ile göstermektedir. Yağış ve nem yeterli olursa enfekteli meyveler üzerinde fungusun yoğun sporulasyonu görülmektedir.

Çileğe zarar veren hastalıklar arasında en önemlilerinden biri Kurşuni Küftür. Araştırmalar yağışlı yıllarda zararın % 50'ye, duyarlı çeşitlerde bazen % 90'a kadar ulaştığını ortaya koymaktadır.

Yeryüzünde belki de bunun kadar geniş yayılma alanı gösteren bir başka tungus yoktur. Asıl yayılma alanını ılıman bölgeler oluşturursa da yeryüzünün soğuk yörelerinde de bu fungusu görmek olasıdır.

Kurşuni küf hastalığı Türkiye'nin her tarafında vardır.

 KÜLTÜREL MÜCADELE METODU

Yeni çileklikler kurulurken dikim alanlarının çukur ve su tutan alanlar olmamasına özen gösterilmelidir.
Botrytise duyarlı olmayan (yaprak ve çiçek sapları dik olarak gelişen, meyve dipleri dış bükey olan) çeşitlerin yetiştirilmesine yönelinmelidir.
Genç çilek plantasyonlarının vegetatif aksamı yaşlılara oranla daha az olduğundan bunlarda hava sirkülasyonu ve güneşlenme normal olmakta ve hastalıktan daha az zararlanmaktadırlar. Bu nedenle çilek plantasyonlarını 2-3 yılda bir yenilemelidir.
Hastalığa yakalanmış olan meyveler ile çiçek sapı ve yapraklar hasattan sonra dipten kesilerek çilek plantasyonundan uzaklaştırılmalıdır