MAKALELER / DOMATES SARI YAPRAK KIVIRCIKLIK VİRÜSÜ HASTALIĞI..MÜCADELE..

 ÖZELLİKLERİ

Domates sarı yaprak kıvırcıklık virüsü (Tomato yellow leaf curl bigeminivirus -TYLCV), çift
partiküllü geminivirus grubunda yer almakta ve Tütün beyazsineği (Bemisia tabaci, Biotype B =
Bemisia argentifolii) ile persistent olarak taşınmaktadır. İzometrik yapılı yaklaşık 20 nm çapındaki
partiküller, tek sarmal sirküler DNA genom yapısında ve yaklaşık 2800 nükleotid uzunluğundadır. İki
parçalı olan DNA kısımları A ve B olarak adlandırılmıştır.
TYLCV?nin, özellikle Hindistan, Orta Afrika ülkeleri (Nijerya ve Senegal) ve Güneydoğu Asya ırkları
ile Akdeniz ırkları arasında farklılıklar olduğu belirlenmiştir.
Beyazsineğin emgi ile virüsü bünyesine alması için, izolata bağlı olarak, 10-60 dakikalık bir beslenme
süresi gerekmektedir. Nimf dönemindeki beslenmeyle bünyesine aldığı virüsü de ergin dönemde
taşımaktadır. Virüs vektör bünyesine alındığında, 20-24 saatlik bir bekleme (latent) dönemine ihtiyaç
duymakta ve yine izolata bağlı olmak üzere 10-12 gün, en fazla 20 gün aktivitesini korumaktadır. Bu
süreler sonrasında, virüs vektör bünyesinde inaktive olmakta ve bir sonraki nesle aktarılmamaktadır.
TYLCV, bitki bünyesinde floemde bulunmaktadır. Virüs beyazsinekle ve aşıyla taşınmaktadır. Bunun
yanında nadiren mekanik olarak da taşınabilmektedir.

 BELİRTİLERİ

TYLCV domates ve tütün bitkilerinde zararlı olup vektörü olan Tütün beyazsineği (Bemicia
tabaci)?nin varlığında, özellikle domates tarımını neredeyse imkânsız kılmaktadır. Domateste
enfeksiyondan 2-3 hafta sonra belirtiler görülmeye başlar.
Erken dönemde virüsle enfekte olan domates bitkileri bariz bir şekilde bodur kalırlar. Sonraki
dönemlerdeki enfeksiyonlarda sürgünlerde gelişme geriliği ve şekil bozukluğu meydana gelir.
Yapraklar kenarları boyunca sararır ve yapraklar karakteristik olarak yukarı doğru kıvrılarak
fincan/kaşık şeklini alır, küçülür ve kalınlaşır (Şekil 58).
Herhangi bir çiçek belirtisine rastlanmasa da hastalık nedeniyle çiçek dökümleri yaygındır. Meyvedeki
belirtiler, bitkinin enfekte olduğu döneme göre değişmektedir. Erken enfeksiyonlarda bitki gelişiminde
gerileme olmakta ve pazar değeri olmayan meyveler oluşmaktadır. Geç dönemdeki enfeksiyonlarda
ise, sonraki meyve oluşumları engellenirken daha önce oluşmuş meyvelerde olumsuz etki
görülmemektedir.
Bu hastalık nedeniyle bazı yerlerde %80?e varan ürün kaybı belirlenmiştir.
Ülkemizde Tütün beyazsineği?nin yaygın olarak bulunduğu ve domates üretimi yapılan yerlerde
özellikle de seralarda görülebilmektedir.

 KÜLTÜREL MÜCADELESİ

- Hastalığın yayılmasını önlemek için iyi bir gözlem yapılmalıdır. Özellikle iç ve dış karantinada,
gerek vektör ve gerekse konukçu bitkilerin çok iyi kontrolü gerekmektedir.
 -  Özellikle domates serasının yanında bulunan virüs ve beyazsineğe konukçuluk eden yabancı otlarla
mücadele edilmelidir.
 -  Hastalığa dayanıklı domates çeşitleri yetiştirilmelidir.
 -  Vektör girişini engelleyecek sinekliklerin kullanımı, hastalıktan korunmada oldukça yararlıdır.
 -  Vektör mücadelesi ?Sebzelerde Beyazsinek Zirai Mücadele Teknik Talimatı?na uygun olarak
yapılmalıdır.