MAKALELER / HAYVAN GÜBRESİNİN KULLANIMI
Ülkemizde çok sık yapılan yanlışlıklardan birisi de yanlış hayvan (çiftlik) gübresi
kullanımıdır. Hayvan (çiftlik) gübresi, doğru kullanıldığında, yani usulüne uygun olarak
yakılarak kullanıldığında faydalı bir gübre olmasına karşın, usulüne uygun olarak
kullanılmadığı zaman faydasından çok zararı olan bir gübredir. Hayvan (çiftlik)
gübresi olarak, usulüne uygun olarak yakılmış keçi gübresi veya yaylalarda yetişen
koyun gübresi kullanımı tavsiye edilir.Besihanelerde yetiştirilmiş sığır gübresi kullanımı
asla tavsiye edilmez.
Buna rağmen hayvan (çiftlik) gübresi, usulüne uygun olarak yakıldıktan sonra
kullanılabilir. Ülkemizde hayvan (çiftlik) gübresini usulüne uygun olarak yakıp satan
ticari kuruluşlar olup hayvan (çiftlik) gübresi buralardan tedarik edilebilir.
Yaş veya usulüne uygun olarak yakılmamış olarak kullanılan hayvan (çiftlik)
gübreleri, tarlalarımızı böcek larvaları ve çeşitli hastalıklara doldurmaktadır. Besihane
atığı hayvan (çiftlik) gübresinin besihanelerde hayvanlara vurulan tüm ilaç atıklarını
taşıdığını, hayvanların bağırsaklarında salgılanmakta olan enzimlerin de bu atıkların
içerisinde bulunduğunu bilmemiz gerekmektedir. Bu enzimlerin bir kısmı toprak ve
bitki için son derece zararlıdır. Nitekim bir takım bölgelerde hayvan ahırından
çıkarılan taze hayvan gübrelerinin direkt tarlaya uygulanması sonucu topraklar tahrip
edilmiştir. Bu yanlışlık zincirleme yanlışlığa neden olmakta, bu şekilde yapılan yanlış
uygulamalar sonucu toprakta ve o toprağa ekilen bitkilerde ortaya çıkan hastalıkları
önleyebilmek için genellikle bilinçsiz, ağır ve yüksek dozlarda tarım ilacı kullanılmakta,
bu ise durumu daha da vahim hale getirmektedir. Bazı bölgelerde ise hayvan ahırından
alındıktan sonra, dışarıda herhangi bir açık alana konulan çiftlik gübresinin, açık alana
konulduktan sonra üzerinden bir süre geçince hayvan gübresinin yandığı
düşünülmektedir, Bu yanlıştır ve bu gibi yanlış uygulamalardan şiddetle kaçınılması
gerekmektedir. Hayvan (çiftlik) gübresinin doğru yakım teknikleri hakkında ziraat
mühendislerinden görüş alınmalıdır.
En genel şekli ile hayvan gübresi şu şekilde yakılabilir:
Ekim yapılmayacak açık bir alanda bir çukur açılarak içerisine yeterli
mukavemette (sağlamlıkta) bir muşamba (naylon) serilir. Bu muşambanın boyu,
içerisine yanmamış çiftlik gübresi konulduktan sonra üzerini kapayacak kadar büyük
olmalıdır. Bazı illerimizde (Antalya gibi) bu amaca uygun naylonlar hazır olarak
satılabilmektedir. Bu şekilde hazırlanan ve içerisine naylon serilen çukurun tabanında
5- 10 tane 1 cm çapında delik açılmalıdır. Daha sonra buraya yanmamış hayvan gübresi
doldurulur ve üzerine hortumla su tutulur, karıştırılır ve üzeri muşambanın (naylonun)
diğer ucu ile örtülerek etrafı toprak ile kapatılıp hava alması önlenir. Bu yığının üzerine
(naylonun içinde kalacak şekilde) bir termometre konulmalıdır. Bu şekilde su tutulup
karıştırılarak üzerinin tekrar kapatılması içlemi birkaç günde bir yinelenmelidir.
Yığının üzerine naylonun altından konulan termometre ile iç sıcaklık sık sık kontrol
edilerek sıcaklığın 60 derecenin üzerine çıkması durumunda naylon açılıp yığının
üzerine su tutularak sıcaklık mutlaka 60 derecenin altında tutulmalıdır. Sıcaklık 60
derecenin üzerine çıkarsa gübrenin içerisinde faydalı hemen hemen hiçbir unsur
kalmaz. Bu açıdan sıcaklık kontrolü önemlidir.
Hayvan (çiftlik) gübresinin yakılmasındaki genel amaç, yanmamış hayvan
gübresindeki zararlı bakterilerin ölmesi, metan gazının çıkarılarak atmosfere verilmesi,
toprakta tuzluluk oluşturabilecek unsurların ortadan kaldırılması ve toprak ile bitkiye
zarar verebilecek ilaç, hormon, enzim atıklarının bertaraf edilmesidir. Bu şekilde
depolanan yanmamış hayvan gübresi birkaç günde bir üzerine hortumla su tutulup
karıştırıldığında ve üzeri tekrar naylon ile örtüldüğünde 4 ile 6 aylık bir zaman dilimi
içerisinde yakılmış hale getirilebilir. Bu işlem yaz aylarında yapılmalıdır. Bu işlem
büyük çiftliklerde beton havuzlarda da yapılabilir.