MAKALELER / MOTORİNİN KİMYASAL VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ
MOTORİN NEDİR? MOTORİN ÇEŞİTLERİ
Motorin ham petrolün rafine edilmesiyle ortaya çıkan birçok maddenin fiziksel karışımı sonucunda elde edilir.
Rafine sanayi ham petrolü ayrımlamaya (vakumda damıtma) ve kimyasal olarak dönüştürmeye (hidrojenli kükürt giderme, katalitik) dayanan çok sayıda işlem gerçekleştirir, bu işlemler motorinlerin birleşimlerinde yer alan birçok temel maddenin elde edilmesini sağlar.
Motorinler , çok farklı fiziksel ve kimyasal özellikleri bulunan alabildiğine yüksek sayıda (binin üstünde) hidrokarbonun karmaşık karışımıyla meydana gelir. Motorin üretiminde yasal oranlara uyulur. TOTAL, bu oranlara uymakla kalmaz, daha da ileri giderek dizel motor uzmanlarının beklentilerine daha iyi yanıt verebilecek ek bir kalite getirir ( köpüklenme , koku , motor temizliği, emisyon, yakıt tüketimi ) .
Motorinin en hassas özellikleri arasında şunları sayabiliriz:
• Motorinde Setan sayısı :
Motorinin dizel motorun yanma odasında kendi kendine tutuşma yatkınlığını gösterir. Başka bir deyişle , çok düşük bir setan sayisi , yani çok uzun bir kendi kendine tutuşma süresi , geç, eksik ve şiddetli bir yanmaya yol açar, ki bu da şu sonuçları doğurur: randımanın düşmesi , yakıt tüketiminin artması, havayı kirleten gazların emisyonu, gürültü (özellikle rölantide) ve çalıştırmada yaşanan güçlüklerin , özellikle soğukla artması
• Motorinde Soğuğa dayanıklılık
Benzin ya da kerosen gibi petrol ürünü daha hafif yakıtların tersine motorin , düşük sıcaklıklarda parafin kristallerinin oluşumu nedeniyle saydamlığını ve akışkanlığını kaybeder . Bu olay , özellikle kış aylarında , çoğunlukla dizel araçların filtrelerindeki tıkanmalara bağlı kullanım sorunlarına yol açar. Motorinin düşük sıcaklıklarda uğradığı değişikliği tanımlamak amacıyla genelde iki gösterge temel alınır : Sorun Noktası ve FSL (Filtreleme Sıcaklık Limiti). Sorun Noktası ilk parafin kristallerin belirdiği sıcaklığı gösterir. FSL değeri ise gerçekçi bir sıcaklık alt limit ölçüsüdür; motorin bu değerin üstündeki sıcaklıklarda dizel araçta beklenen performansı gösterir.
•Motorinde Kükürt Oranı
Avrupa’da motorindeki kükürt oranı , Euro 3 standartlarina göre 350 ppm’in üstüne çıktığı takdirde cezai şart getirilmiştir. Çevreci kaygılara bağlı olarak alınan bu karar rafinerileri hem petrol konusunda daha ciddi seçimler yapmaya hem de temelde daha ileri bir hidrojenli kükürt giderme işlemi uygulamaya zorlar ki her ikisi de büyük oranda yatırım gerektirir.
Motorinin yoğunluğu, akışmazlığı (viskozitesi), uçuculuk aralığı gibi diğer özellikleri genelde rafineriye ek yükümlülük getirmez.
Kısacası rafinerinin işi, çeşitli oran değerleriyle sınırlandırılmış bir alanda, kullandığı ham petrol türü ne olursa olsun, en yüksek kalite ve dayanıklılık düzeylerini sunan ürünleri elde etmektir.
MOTORİNLERİN YAĞLAYICI GÜCÜ
Yönerge bütün motorinlerdeki en fazla kükürt oranının, bugünkü %0.7 değerinden % 0.005 değerine düşürülmesini zorunlu kılacaktır. Kükürt oranındaki bu düşüş motorinlerin yağlayıcı gücü, yani motorların enjeksiyon sistemlerinde yer alan hassas parçalara yönelik sağladığı koruyucu etki üzerinde dolaylı olarak olumsuz etki yaratır. Bu sorun göz ardı edilirse, nispeten kısa süre içinde enjeksiyon pompalarının zamanından önce eskimesi olgularına yol açabilir. Bu eskime riski, lineer (doğrusal) enjeksiyon pompalarıyla donatılmış ağır vasıtalar için değil, rotatif (merkezleme pimli) enjeksiyon pompalı binek araçlar için geçerlidir. Çünkü ağır vasıtalarda ikincil bir yağlama sistemi bulunur, oysa merkezleme pimli pompalar bütünüyle motorinle yağlanırlar, bu nedenle de yakıtın yağlayıcı gücünde gerçekleşebilecek olası bir azalmaya karşı çok hassastırlar.
Motorinlerin yağlayıcı gücünü iyileştirmek için petrol üreticilerinin başvurdukları yollardan biri de uygun bir katkı maddesi kullanımıdır.
TOTAL’in Araştırma Merkezi bu amaçla özel bir madde geliştirmiştir. Bu madde enjeksiyon pompalarının zamanında önce eskimesi sorunlarının önüne geçilmesini sağlamaktır.
YENİ NESİL DİZEL MOTOR TEKNOLOJİSİNİN GEREKSİNİMLERİ
“Common rail” teknolojisine sahip dizel motorlar verimli çalışabilmek için yüksek kaliteli dizele, EN 590’a (standart “common rail” teknoloji dizeli) ihtiyaç duymaktadır. Yeni nesil dizel araçların kullanması gereken motorinde istenmeyen maddeleri şu şekilde sıralayabiliriz:
Kükürt
•Ham petrolde doğal olarak bulunur ve özel üniteleri olmayan rafinerilerde yeterince giderilemez.
•Partikül emisyonlarının , SO2 -> SO2 sülfat oluşumu yoluyla egzost arındırma cihazlarının bozulması
•EGR sisteminde H2SO4 korozyonu ve kurum oluşumu
•Motor yağında asit ve kurum oluşumu nedeniyle kısa motor ömrü yağ yaşlanmasına neden olur.
Partikül
•Euro-3 emisyon şartlarını karşılayan gelişmiş enjeksiyon sistemleri, yüksek basınç ve dar toleranslı olduğundan partiküllere çok hassastır.
•Metal metale çalışan yüzeyleri aşındırır
•Filtre, pompa ve enjektör ömrünü kısaltır, hatta filtre patlamasına sebep olur
Su
•Korozyona ,kavitasyona ve yağlayıcılığı düşürmeye yol açar.
• Ön filtre ve yüksek verimli su ayırıcı gerekmektedir.
PERFORMA EURODIESEL NEDİR ?
Performa Eurodiesel, Euro 3 emisyon standartlarında, düşük kükürt oranlı, motorun performansını artıran, ömrünü uzatan ve bakım maliyetlerini azaltan yeni teknoloji çağdaş bir motorin türüdür. Avrupa Birliği ülkelerinde kullanılan üründür. Türkiye’de dizel için halen TS 3082 standardı geçerli olup bu standarda göre azami kükürt 7.000 ppm’dir.
Performa Eurodiesel spesifikasyonunda mevcut dizele göre üretimden kaynaklanan farklılıklar ve üstün özellikler taşır :
Parametre Birim Mevcut Dizel Eurodiesel
Setan Sayısı (min.) 49 51
15ºC’de Yoğunluk (maks.) Kg/m3 860 845
Distilasyon : % 95 nokta (maks.) ºC 370 360
Polisiklik Aromatik Hidrokarbonlar (maks.) %m/m Yok 11
Sülfür (Kükürt ) İçeriği (maks.) mg/kg 7000 350
Yağlama Özelliği (maks.) µ m Yok 460
Total kendi araştırma laboratuvarlarında geliştirdiği Performa katığını hem mevcut dizele hem de Eurodiesel’e katarak yakıt performansını en üst sınıra taşımaktadır.
Temiz ve Saf Yakıt
Partikül ve su sorununu önleyebilmek için tüm lojistik zinciri denetim ve kontrol altında tutulmaktadır.
Terminallerde Ön Hazırlıklar
Terminallerde Performa Eurodiesel konacak tanklar özenle temizlenmiştir. Tanker dolumu öncesi, ürün düşük mikron filtreden geçirilmektedir.
Taşıma
İstasyonlara, TOTAL ADS ( Akaryakıt Dağıtım Sistemi) veya özel olarak temizletilmiş bayi araçları ile mühürlü ortamda sevkiyat yapılmaktadır.
İstasyonlarda Teknik Hazırlıklar
İstasyonlarda Performa Eurodiesel için özel bir tank tahsis edilmiştir. Bu tanklar itina ile temizlenmiştir. Pompa içi filtre yenilenmiştir. Hortum tipi özel düşük mikron süzgeçli filtre monte edilmiştir. Tabancaya tozluk takılmıştır.
PERFORMA KATKISININ ÖZELLİKLERİ
• Performa Katkısı, FSL testlerine uygun olarak, soğuk havalarda filtrenin tıkanma sıcaklığını azaltarak yakıtın akışkanlığını ve soğuk havalarda motordaki parafin yapıdaki kristallerin katılaşmasını engeller, yakıtın akışkanlığını arttırır, daha düzenli yanma sağlıyor.
• Enjektörleri tortulardan temizler ve kullanıldığı sürece temiz kalmasını sağlayarak yakıtın daha iyi püskürmesini sağlar, motorun performansını arttırıyor. Paslanmayı engelleyici katkı sayesinde yakıt sistemin ömrünü uzatıyor.
• Korozyona karşı korur, köpük oluşumunu engeller. Dizel motorlardaki ses seviyesinde 2 db ölçüsünde azalma sağlar.
• Çevre sağlığına duyarlı olan Performa Katkısı, duman, karbon, atık ve yanmamış yakıtı azaltır. Motorun ömrünü uzatır, sürüş kalitesini arttırır, bakım masraflarını azaltır.
Performa Katkısı, TOTAL’in Araştırma merkezinde 3 aşamalı teste tabi tutulmuştur.
• Laboratuarlarda katkının temel özelliklerini test edildiği aşama,
• Gelişme aşaması,
• Laboratuarda gerçekleşen testler,
• Gerçek motorlara uygulanan testler,
• Arabalarla bu özelliklerin geçerliliğinin denendiği aşama
• Tüketim etkisi,
• Yanma kalitesi
• Farklı araçlarda km testinin ardından çeşitli testler
• Dayanıklılık ve madeni yağlarla bağlantılı testler
KATKI TESTLERİ
Yakıt Tasarrufu Testi
10 araç üzerinde yapılan test sonucunda katkının %4-8 oranında daha az yakıt tüketimi sağladığı tespit edilmiştir.
Köpüklenme Testi
Değişik zamanlarda köpüğün depoda ne kadar zamanda yok olduğu ölçülmüştür.
İki haftadan daha kısa bir sürede köpüğün engellendiği tespit edilmiştir. Katının köpük önleme etkisinin zaman içerisinde sürdüğü belirlenmiştir.
Anti-Korozyon Etkisi Testi
ASTMD665 metoduna göre yapılan testte 24 saatin sonunda 32 derece sıcaklıkta korozyonun tamamıyla yok olduğu ve metallerin paslanmaya karşı korunduğu gözlemlenmiştir.
Karbon Gazlarına Etkisini Testi
10 araç üzerinde yapılan testlere göre katkının, çevreye zararlı karbon gazını ortalama %8 oranında azalttığı tespit edilmiştir.
Kirli Atık Parçacıklarına Etkisinin Testi
Katkımızın, %9 oranında direkt azalma etkisi sağladığı tespit edilmiştir.
Temizleme ve Temiz Tutma Özelliği
6 saatte bir alınan ölçümlere göre 0.4 mm.’lik kirlenme sürecinin sonunda, enjektörlerde oluşan tortu miktarının temizlenme oranı normal motorinde çok düşük kalırken, Performa Dizel’in çok belirgin ve hızlı bir şekilde enjektörleri temizlediği tespit edilmiştir.
SOLVER KİMYA
