MAKALELER / NİKEL VE TİTANYUMUN ÖZELLİKLERİ
Nikel-titanyum (Ni-ti), 40 yıl önce Buehler ve arkadaşları tarafından Naval Ornandce laboratuarında (NOL) (Maryland) geliştirilmiştir. Metalerin sembolleri geliştirildiği yer ile birleştirilerek NİTİNOL ismi verilmiştir. % 55 w + Ni ve % 45 Ti ve Ni ile yer değiştirerek % 2 wt den daha az miktarda CO equratomik dönemde birleştirilirler. Bu elde edilen metal endodantide en çok kullanılanlardır. Ve 55 NİTİNOL olarak bilinir. Diğer çeşidi ise 60 NİTİNOL olarak adlandırılır ve % 5 daha fazla Nikel içerir. Bu metal bazı elle kullanılan eğelerde kullanılan fakat bazı özellikleri nedeniyle 55 NİTİNOL’da daha az kullanır (Shape memory özelliğinin az olması ve yüksek ısıda sertliğinin artması).
Tüm NİTİ metalleri, paslanmaz çelikten daha yumuşaktır. Sıcağa dayanamazlar ve düşük elastik modülüne sahiptir, fakat daha dayanıklı, daha elastiktir ve shape memery ve superelostikiyet gösterirler. NİTİ metallerin endadeti de ve diğer dental ürünlerde başarılı olmasının sebebi son iki özelliktir ve bunları sağlayan kristal yapıdaki değişimlerdir. Düşük ısı safhasra martensitik yada küçük safha ve yevksel ısı sahhasına austenitik yada büyük safha (hegzaganol kafes) denir. Bu kafes oluşumu ısı ve stres ile değiştirilebilir. Isı üretici firmanın yöntemi ile değiştirilebilirse de kök kanal tedavisi Nİ-Tİ eğelerde strese sebep olur. Dönme devr sayısıyla stres oluşarak metal austenitik safhada martensitik safhaya yer değiştirir. Buna martensitik değişim adı verilir. Şekildeki değişim yoğunluk ve hacimdeki değişimlerle beraber meydana gelir.
Kalıcı deformasyon olmadan strese dayanabilme yeteneğine (ilk kafes formuna geri dönmesine) superelastiklik adı verilir. Bu özellik sadece NİTİ da bulunmaz. Cu2n, CuAl, AuCd ve NiNb metallerinde de bu özellik vardır. Fakat bu metaller daha az biyokompatibilite gösterirler.
Memery efekt (hafıza etkisi) gözlenir. Yani en son defermasyondan hiçbir belirti göstermeden kendi orijinal düz formuna geri döner. Bununla birlikte önceden belirti göstermeden aniden kırılabilir.
Nİ-Tİ nin vickers sertlik derecesi 530 dan paslanmaz çelikten oldukça azdır ve 300-350 dir. Bu ilk değer vikors sertlik derecesi 70 olan dentinden ve 30-34 olan kök karal dentininde oldukça yüksektir.
NİTİ enstrünenlerinin kesici bıçaklarının korundan daha yumuşak olduğu bu nedenle paslanmaz çelikten kesme etkisi az ve yüksek aşınma sebebiyle eğe eğe değişim sıklığının fazla olduğu gözlenmektedir.
KOROZYON VE STERİLİZASYON
Ağız koşulları (vücut ısısı, kan ve tükürüğün tuzları ve elektrolitleri) Ni-ti metallerde korozyona sebep olur.
Ni-ti metallerine sterilizasyon yöntemlerinin etkileri farklı bulunmuştur (İlk çalışmalar ortodantik teller üzerinde yapılmış olup, bu çalışmada kuru sıcak hava, formaldehit buharı, ve buharlı otoklav kullanılmıştır ve elastiklik özellikleri, reziliensi, yüzeyi değişmemiştir. Kuvvet uygulandığında ve uygulanmadığında yüksek sertlik, azalmış seudoelastiklik gözlenmişken bazı araştırmacılar hiçbir klinik farklılık bulamamıştır).
Endodantik enstrumanlar kullanılarak yapılan en son çalışmalarda değişim meydana geldiği fakat bunların klinik kullanıma uygunluğu olmadığı görülmüştür. Sıcak hava ve buharlı otoklav paslanmaz çelik ve Ni-ti eğelerin flexibilitesini azaltmaktadır, fakat değerler Uluslar arası Standartları Organizasyonu sınıflandırmasına göre güvenlidir.
Endodantide en sık kullanılan irrigasyon solusyonu olan sodyum hipokloritin klinik kullanımı ile ve tekrarlayan sterilizasyonlar eğelerin kırılmaları kadar rotasyon sayılarında azalmaya sebep olur. Sterilizasyon ve % 5 NaOCI’ye maruz kalan eğelerde gizli korazyon pitleri gözlenmiştir. Çeşitli konsantrasyonladaki NaOCI’nin lightspeed enstrumanları üzerine etkisi incelenmiş ve 30-60 sn. sonra istatiksel olarak önemli derecede titanyum çözülmüştür.
En son çalışmalarda otaklavda tekrarlayan sterilizasyon yada sterilizasyon öncesi NaOCI ile muamele etmek, PVD kaplı Ni-ti K filelerin kesme etkinliğini değiştirmemiştir.
Alerji
Ni, mücevherlede ve diğer tüketim maddelerinde kullanımı sebebiyle endüstriyel olarak en yaygın alerjendir. Ni, insan fibroblastlarının mitozunu engellemektedir, fakat Ni-ti’nin bu özelliği yoktur ve biyokompatibilitesinin iyi olduğu gözlenmektedir.
SOLVER KİMYA