MAKALELER / SENTETİK LİFLER
POLİAMİD, POLİMERİZASYON, POLİ ESTER, NOYLON,
SENTETİK LİFLER
İnsanların ürettiği bir başka tür iplik de “sen-tetik’leri içerir. Sentetik lifler hiçbir doğal malzemeden elde edilmez. Bunlar tamamiyle kimyasal maddelerden üretilirler. İlk ve en ünlü sentetik lif “naylon”dur. Bu, çamaşırdan halılara, paraşütlere kadar her türlü tekstil ürününde kullandır. Naylon da, bütün öbür sentetikler de plastik türleridir. Bunlar çekilerek uzun lifler haline sokulabilirler. “Polimerizasyon” denilen bir işlemle üretilirler.
Naylon “poliamid” liflere verilmiş olan bir addır. Çok kullanılan sentetiklerin arasında “poli-ester’îer, “akrilik”ler de vardır. Bunlar ticari adlarıyla daha iyi bilinirler. Terilen, Dakron, Fort-rel hep poliesterdir. Akrilan, Kortel, Daynel, Orlon ise akriliktir.
Polimerlerden lifler, değişik yöntemlerle üretilir. Naylon ve poliester lifler “eritme eğirmesi” ile yapılır. Polimer eritilir, sonra eğirme başlığındaki küçücük deliklerden püskürtülür. Oluşan uzun teller hava akımında çabucak katılaşır. Bunlar toplanarak bir tek iplik haline getirilir, makaralara sarılır. Daha sonra iplik, çok sağlamlaşması için, çekilir, ya da gerilir. Bu, naylon için soğuk, poliesterler için sıcak olarak uygulanır.
Akrilikler eritme e girmesiyle lifler haline so* kulamazlar, çünkü bunlar ısıtıldıkları zaman ayrılırlar. Bunların önce bir sıvıda eritilmeleri, sonra eriyik halinde eğirme kafasının deliklerinden püs-kürtülmeleri gerekir. Lifler ya havaya püskürtülerek kuru eğirme şeklinde üretilirler, ya da (ra-yonda olduğu gibi) bir eriyiğe püskürtülerek ıslak eğirme yöntemiyle oluşturulurlar. Bu, o mad-, deleri eritmek için başlangıçta kullanılan sıvıya bağlıdır.
Sentetik liflerden elde edilen iplikler dokumada doğrudan doğruya kullanılabilirlerse de, çoğu zaman, parçalara ayrılarak temel lifler haline getirilir, sonra eğrilir. Bunlar “temel lifler” halindeyken, başka sentetik, ya da doğal liflerle kanştırüabilirler.
Sentetik lifler doğal liflerden de, rayondan da çok sağlamdırlar. Böceklerin verebilecekleri zararlara karşı dayanıklıdırlar. Çürümezler, suyu da emmezler. Onun için de yıkanması kolay, askıya asılarak kurutulan, ütülenmeyen dış giysiler yapılmasına uygundurlar. Sentetik lifler doğal olarak buruşmazlar da
Sentetikler çeşitli dokumalarda yaygın bir şekilde kullanılırlar. Saf hallerinde birbirlerine benzerler ama, aralarında önemli farklar vardır, örneğin, naylon esnektir; onun için de, çorap, çamaşır gibi, vücuda iyi oturan eşyaların yapılmasına uygundur. Poliesterler gerilip uzamazlar. Bu yüzden de bunlardan yapılan kumaşlar biçimlerini korurlar.
YAPI KİMYASALLARI ANSİKLOPEDİLERİ
SOLVER KİMYA
