MAKALELER / TOPRAK NEMİ NEDİR VE TOPRAK NEMİ NASIL ÖLÇÜLÜR
GÜBRE ANSİKLOPEDİLERİ
Toprakta bulunan bitkiler tarafından kullanılabilir su miktarının belirlenmesi için toprak neminin ölçülmesi gerekir. Çünkü bitkiler topraktaki suyun tamamından yararlanamazlar. Başka bir ifadeyle bitkiler toprağın iki önemli özelliği olan tarla kapasitesi ile solma noktası arasında bulunan sudan yararlanabilirler. Yapılan araştırmalar, toprakta bitki gelişmesine en uygun kullanılabilir su seviyesinin % 25 ile % 75 arasında olması gerektiğini göstermektedir. Her bitki için toprakta tüketilebilir su seviyesinin ne kadar olması gerektiği yapılan araştırmalarla tespit edilmektedir.
Bütün bunlar göz önünde bulundurularak sulama zamanının gelip gelmediğini anlamak için topraktaki su seviyesi bilinmelidir. Bunun içinde Nem Kontrolü yapılması gerekir.
Nem Kontrolü bilinen birkaç metotla yapılmaktadır. Bunlar;
a) Üretim alanlarından alınan toprak numunelerinin laboratuvarlarda gerekli işleme tabi tutulmasıyla nem kontrolü yapılmaktadır. Bunun için önce tarlanın bir kaç yerinden toprak numunesi alınır. Nem kontrolü yapılırken toprak, sığ köklü tarım bitkileri için sıfır ile doksan santimetre derinlikten, yonca ve meyva ağaçlârı gibi derin köklü bitkiler içinde sıfır ile yüz yirmi santimetre derinlikten alınmalıdır. Bu numuneler laboratuvarlarda 105 derece sıcaklıkta kurutularak, eksilen su miktarına göre nem tayinleri yapılır. Ancak bu yöntem için hem laboratuvar gereklidir hem de zaman alıcıdır.
b) Toprak neminin belirlenmesinde daha az zaman alıcı ve daha kolay bir metot Tansiyometrelerle yapılan ölçümlerdir. Tansiyometre denilen aletler toprak neminin ölçüleceği çukurlara yerleştirilerek, üzerinde bulunan sarı, kırmızı ve yeşil göstergelerden toprak nemi kolayca belirlenir ve sulama zamanının gelip gelmediği tespit edilir.
c) Nötronmetre ile oldukça sağlıklı nem ölçümleri yapılabilmektedir. Ancak aletler pahalı olduğundan sadece araştırmalarda kullanılabilmektedir.
d) Bir yaygın metotta bitkilerin sulama zamanının gelip gelmediğinin toprağın elle kontrolüyle kabaca anlaşılmasıdır. toprak burgusu ile nem ölçümü yapılacak derinlikten alınan toprak örnekleri avuç içinde sıkılarak, avuçta bıraktığı ıslaklık, topak oluşturma durumuna, parmaklar arasında yuvarlatılarak şerit olma durumuna ve rengine bakılarak tahmin yapılır.
Eğer sulama zamanı gelmiş ise; hafif bünyeli topraklar, yani kumlu topraklar avuç içinde sıkılınca ya topak olmaz veya topaklansa bile kolayca dağılır. Orta bünyeli topraklar ise topak olur, parmaklar arasında lastik hissi verir. Ağır bünyeli yani killi topraklar ise kolayca topaklaşır ve parmak arasında kolayca şerit durumuna gelir.
Ancak bu yöntem tecrübe gerektirdiği için eksik veya fazla su uygulamasına neden olabilir.
2. Bitkilerin görünüşüne bakarak sulama zamanının belirlenmesi şu yollarla yapılır; a) Bitkilerin yapraklarına bakarak sulama zamanını kabaca belirlemek mümkündür. Yapraklar sabah saat 10.00 veya öğleden sonra 16.00 civarında kontrol edilerek bir bitkinin su isteyip istemediği anlaşılabilir. Yonca, patates, fasulye gibi bazı bitkilerde susuzluk önce yapraklarda renk koyulaşmasına, daha sonra da pörsüme ve kıvrılmalara neden olur. Buradan da sulama zamanının gelip gelmediği belirlenir. Ancak sulama zamanının bu yöntemle belirlenmesi yanıltıcı olur. Çünkü renk değişimi safhasına gelen bitkilerde verim hızla azalmaya başlar. Onun içinde bitkileri bu aşamaya kadar susuz bırakmamak daha uygundur.
b) Bitkilerin Suya Hassas Dönemlerinin bilinmesi de, sulama zamanının belirlenmesinde başka bir yöntemdir.
Örneğin, yonca her biçimden sonra, mısır tepe püskülü döneminde, buğday sapa kalkma döneminde, meyve ağaçları ise meyvelerin hızlı gelişme dönemlerinde suya karşı çok istekli olurlar. Ürün kayıplarına neden olmamak için bu dönemlerde sulama mutlaka yapılmalıdır. Daha sonra yapılacak sulamalarla bu dönemdeki ürün kayıplarını telafi etmek mümkün olmamaktadır.
3. Bitkilerin Su Tüketiminin Bilinmesi de sulama aralıklarının tesbitinde bir ölçüdür. Örneğin tüketilmesine izin verilen su miktarı 120 milimetre olan bir toprakta bir günde altı milimetre su tüketen bir ürün ekilirse, sulama aralıklarının yirmi gün olacağı, yani yirmi gün arayla sulama yapılması gerektiği kolayca hesaplanabilir.
GÜBRE ANSİKLOPEDİLERİ
SOLVER KİMYA