MAKALELER / TOZ BOYALAR VE VERNİKLER
BOYALAR VE VERNİKLER
YÜZEYLERİN BOYANMASI
Mobilyalarda renk, en az biçim ve ölçü kadar önemlidir. Eşya satın alanlar kendi zevklerine uygun renkleri tercih ederler. Ağacı boyamayı zorunlu kılan bir başka neden de, masif ve kaplaması aynı ağaçtan hazırlanan işlerde bile kusursuz bir renk uyumu sağlamak güçtür. Üstelik bir işi her zaman aynı tür ağaçtan hazırlamak imkânı da yoktur. Bu gibi durumlarda, renk uyumu ancak ağaç boyanarak sağlanır.
Bu bölümde ağacın rengini değiştiren, fakat özışın, damar, desen ve gözenek gibi ağacın doğal yapısını değiştirmeyen yarı örtücü boyalar üzerinde durulacaktır.
Ağaçtan yapılan işlerin nasıl boyanacağı, kullanılacağı yere ve günün modasına bağlıdır. Boyama işinde genellikle nebati, toprak, anilin ve kimyasal boyalar kullanılır.
Yarı örtücü ağaç boyalarında genellikle şu ortak özellikler aranır:
o Işık ve havanın bozucu etkilerine dayanması.
o Ağacın derinliğine işlemesi.
o Yüzeyde dengeli dağılması.
o Sıvıda iyi erimesi.
o Formaldehit ve poliester verniğe dayanması.
Boya hazırlama ve saklamada cam, porselen, emaye veya plastik kaplar kullanılır. Boya kaplan üzerine, hazırlanan boyanın cinsi, rengi, kullanma talimatı ve diğer özellikleri yazılmalıdır. Süreli boyalar satın alınırken bu özelliklere dikkat edilmeli ve üretici firmanın önerilerine kesinlikle uyulmalıdır. Bütün boya sıvıları serin yerde saklanmalıdır.
ÖN BOYAMA
Ağacın doğal yapısı, rengi, bünyesinde bulunan kimyasal maddeler, sıvı emme yeteneği ve sertliği üzerine sürülen boyanın rengini etkiler. Bunun için yeni hazırlanmış bir boya iş üzerine sürülmeden önce örnek bir parça üzerinde denenmelidir, örnek parça, yapılan işe tamamen uygun özelliklerde olmalıdır. Vernikleme işi de aynı şekilde örnek parça üzerinde yapılmalıdır.
BOYANIN FIRÇA VE SÜNGERLE SÜRÜLMESİ
İlk boyama işi, örnek parça üzerinde denendikten sonra çeşitli araç ve yöntemlerle iş üzerine uygulanır. Boyama işine başlanmadan önce, işin üzerindeki madensel gereçler sökülür. Soğuk ve nemli yerlerde saklanan işler bir süre bekletilerek üzerindeki nemin buharlaşması sağlanır. İş iyice fırçalanarak üzerindeki tozlar temizlenir. Sonra da boyama işlemine geçilir.
Önceden hazırlanan boya sıvısı iyice karıştırılır veya çalkalanır. Fırça veya süngerle yeterince yüzeye sürülür. Akıntılı yerler hemen temizlenir.
Boya sıvısı önce ağacın boyu yönünde, sonra dikine, daha sonra da yine boyu yönünde sürülmelidir. Düşey yüzeyler alttan başlanarak yukarıya doğru boyanır. Bolca sürülen boya birkaç dakika yüzeyde bırakılır. Ağaç boyayı yeteri kadar çektikten sonra sıkılmış bir süngerle boyanın fazlası alınır.
Boyama işi yapılırken, ağacın baş kısımları ve karışık elyaflı yerleri özel bir boyama tekniğini gerektirir. Bu gibi hallerde ton farklılıklarını ortadan kaldırmak için en çok uygulanan yöntem boyamadan önce ağacın nemlendirilmesidir. Baş kısımların ve karışık elyaflı yerlerin boyayı çekmesinde denge sağlanmış olur. Boyası kurumamış ıslak ağaçtaki renk, boyadan sonra vernik yapılmış ağaçtaki renk tonunun aynıdır .
Boya işi bitince boya kabı, sünger, fırça hemen sıcak su ile yıkanmalı ve iyice temizlenip kurutulmalıdır. Boya yapılan işte tozsuz, rutubetsiz ve temiz bir yerde kurumaya bırakılmalıdır.
BOYANIN TABANCA İLE PÜSKÜRTÜLMESİ
Boyanın tabanca ile püskürtülerek yapılması zaman kazandırır. Ağaç boyalarını püskürtme işi 1-1,5 mm. uçlu püskürtme tabancası ile 2- 2,5 atmosfer basınçta, püskürtme konisi geniş ayarlı olarak yapılır.
Püskürtme ile boyama işi iki şekilde yapılabilir:
Birincisinde yüzeye eşit ve bolca boya sıvısı püskürtülür. Ağacın boyayı çekmesi için bir süre beklenir. Sonra bir fırça veya süngerle yüzey ovularak boya gözeneklere yedirilir. Bu işlem yapılırken boyanın fazlası da yüzeyden alınmış olur. Bu yöntem kolay ve güvenilir bir boyama tekniğidir.
İkinci çalışma yönteminde ise, yüzeye ancak ağacın çekeceği kadar boya püskürtülür. Ovma ve yedirme işlemi yapılmaz. Bu yöntem de boyacının çok yetenekli ve deneyimli olması gerekir.
SİSLİ BOYAMA
Sisli boyama, fazla koyu olmayan ve çoğunlukla klasik yapılı işlerde uygulanır. Sisli boyamada ağacın doğal görüntüsü dumanlı bir çerçeve içine alınmış gibi olur. Bu bakımdan yüzeyde zengin bir görünüm meydana gelir. Ağacın damarı, deseni, özışın ve gözeneklerinin görüntüsü yumuşar ve gölgelenir. Bu bakımdan kullanma alanı oldukça geniştir.
Sisli bir görüntü, ancak iyi ve kusursuz hazırlanmış yüzeylerde yapılabilir. Ağaç kusurları, işçilik hataları şişlemenin güzelliğini bozar.
Sisli boyama özel bir çalışma tekniğini gerektirir. Sis oluşturmada, ağaç boyaları yüzeye ıslak değil kuruya yakın bir durumda püskürtülür. Sıvı ne kadar ince püskürtülürse, şişleme o kadar düzgün ve dengeli olur. Çalışırken tabanca yüzeye normalden uzak tutulmalı, boya sıvısı çok ince dağılmalıdır. Uygulamanın hiçbir bölümünde, yüzeyi ıslatacak kadar fazla boya püskürtül memelidir.
BOYANMIŞ İŞLERİN KURUTULMASI
Boyanan işler havadar bir yerde 1-3 saat içinde kurutulur. Boyanın bir gün kurutulması ve dinlendirilmesi daha iyi sonuç verir.
Kuruyan boyalı yüzeyde dumanlı bir görüntü oluşur. Bu durumda atkılı veya sert bir fırça ile yüzey bastırılarak ovulursa meydana gelen matlık kaybolur. Bu matlığı gidermek için zımpara kâğıdı kullanmak hatalıdır.
BOYA TÜRLERİ
Ağaçtan yapılan eşyaların boyanmasında pek çok çeşit boya kullanılır. Örtücü ve örtücü olmayan bu boyalar çeşitli cins ve tertipte piyasada satılır. Bazı boya türleri de reçetelere uygun olarak sanatkar tarafından hazırlanabilir.
En çok kullanılan boya türleri şöylece sıralanabilir :
TOPRAK BOYALAR
En eski boya gereridir. Ağaç işleri endüstrisinde geniş bir kullanım alanına sahiptir. Bundan başka onarma ve gözenek macunları, toprak boyalarla renklendirilir.
Terebentinle inceltilmiş bezir yağma toprak boyalar konulursa, mobilyaların arka yüzeylerini boyamada kullanılan ucuz bir boya hazırlanmış olur. Toprak boyalar bazen yarı örtücü, fakat çoğunlukla tam örtücü katman yaparlar.
Ceviz Boyası
Ahşap yüzeylerin boyanmasında kullanılan bir toprak boya türüdür. Piyasada buna “Alman Ceviz Boyası” da denir.
Ağaca sürülmek üzere 100 - 150 gram ceviz boyası, 1 litre sıcak suda eritilerek soğumaya bırakılır. Dibe çöken tortu karıştırılmadan üstteki temiz sıvı süzülerek alınır. Bu sıvı fırça veya süngerle yüzeye sürülür.
Ceviz boyası, beğenilen doğal bir renk vermesi yanında, ucuz olması nedeniyle de kullanım alanı oldukça geniştir.
Anilin Boyalar
Anilin boya maddesi, taşkömürünün damıtılmasından çıkan katrandan kimyasal yollarla elde edilir. Katkısız anilin boyanın renklendirme gücü çok yüksektir. Piyasada bulunan anilin boyalar yemek tuzu veya sodyum sülfatla katkılı olarak küçük paketler içinde satılır.
Anilin boyalar eriticilerine göre sınıflandırılarak şu türlere ayrılır:
o Suda eriyen anilin boyalar
o Alkolde eriyen anilin boyalar
o Yağda eriyen anilin boyalar
o Ester, eter, nitrolu eriticilerde eriyen anilin boyalar
Bu dört grup boyanın özellikleri birbirinden farklıdır ve birbirine karıştırılmamalıdır, örneğin, alkolde eriyen anilin boyalarla, suda eriyen anilin boyalar birbirine karıştırılmaz.
Suda Eriyen Anilin Boyalar
Piyasada toz ve kristal tanecikler halinde satılır. Su boyası olarak da tanınır. Renk sayısı çok ve boyama gücü yüksektir. Bu boyalar bütün ağaçların boyanmasında kullanılabilir.
Asit etkili anilin boyalar suda erir. Baz etkili anilin boyalar ise hem suda hem de alkolde erir. Asit ve baz etkili boyaları birbirine karıştırarak kullanmak doğru değildir. Bu boyalar normal hallerde 1 litre sıcak suda veya alkolde 20 - 25 gram toz boya eritilerek kullanılma durumuna getirilir.
Alkolde Eriyen Anilin Boyalar
Alkolde eriyen anilin boyalara, ispirtolu boyalar da denir. Alkolde eriyen anilin boyaların çoğu baz etkilidir. Boya ağacın derinliğine işlemez ve yüzeyde bir katman meydana getirir.
Bu boyalar eritilirken sıcak su banyosunda ısıtılmış alkolde eritilmelidir. Boya eritilirken sık sık karıştırmalı ve kullanılmadan önce bir bezle süzülmelidir.
Yağlarda Eriyen Anilin Boyalar
Bu ur anilin boyalar cila yağında, terebentinde, sentetik neftte veya mumda erir. l litrede 20-25 gramdan fazlası erimez.Eritme işlemi sıcak veya ılık bir ortamda yapılmalıdır.
Yağda eriyen anilin boyalarla ağacın dokusunu örtmeden hem renklendirmek, hem de yağlamak mümkündür.
Ester, Eter, Nitrolu Sıvılarda Eriyen Anilin Boyalar
Ester, eter ve nitrolu sıvılar doğal ve yapay reçineleri, nitroselülozu eriten gereçlerdir. Selülozik vernikler ve suni reçine vernikleri, bu boyalarla renklendirilebilir. Işığa karşı alkalli boyalardan daha dayanıklıdır.
Mobilya üretiminde daha çok suda eriyen anilin boyalar kullanılır. Bazı hallerde ağacı boyamak için pamuklu kumaş boyalarından da yararlanılır.
Kimyasal Boyalar
Kimyasal boyalar, ağacın dokusunda renkli kimyasal bileşikler oluşturarak renklenme olayını meydana getirir. Kimyasal boyaların oluşturduğu renklenme pozitif görüntüdedir.
Kimyasal boyalar genellikle iki evreli boyalardır. Yüzeye bir defada sürülmez. Bu boyalar ilk boya ve son boya olmak üzere iki evrede yapılır. Yüzeye önce ilk boya, sonra da son boya sürülür.
Kimyasal boyaların, ağacın doğal görüntüsünü bozmadan renklendirmesi, neme ve ışığa karşı dayanıklı olması, değerli işlerde en çok kullanılan boya türü olmasını sağlamıştır. Hazırlanması ve kullanılması önemli ölçüde bilgi ve deneyime dayalı olduğundan, anilin v.b. boya gereçlerinde de büyük gelişmeler sağlandığından kullanım alanı daralmıştır.
Kimyasal boyalarda renklenme işi uzun zaman alır. Ayrıca kimyasal boya maddelerini bulmak zordur. Bu bakımdan ağacın doğal yapısına uygun pozitif bir görüntü vermesine ve doğaya en yakın renkler kimyasal boyalarla sağlanmasına rağmen, her yerde ve her zaman kullanmak mümkün değildir.
Mumlu Boyalar
Bu boyalar mum, su ve boyar maddelerden hazırlanır. Mumlu boyalar ucuz ve basit işlere sürülür. Bir işlemle hem iş boyanmış, hem de bir koruyucu katmanla örtülmüş olur. Mumlu boyaların üşün bir gözenek doldurma özelliği vardır. Bu boyalar eriyik durumda değil, emilsiyon halindedir.
BOYA REÇETELERİ
Suda Eriyen Anilin Boyalar ve Pamuklu Boyalar:
Suda Eriyen Anilin Boyalar ve Pamuklu Boyalar İçin Temel Boya Eriyikleri :
Kırmızı % 5′ lik eriyik
Sarı %5′Iik eriyik
Mavi %5′Iik eriyik
Siyah %5′ lik eriyik (Koyulaştırma rengi)
% 5 ‘lik eriyik: 1 litre suya 50 gr. tozboya konularak hazırlanır.
Temel Eriyiklerle Hazırlanan Karma Boya Reçeteleri:
o Koyu Kahverengi
% 5′lik temel eriyiklerden; 10 bölüm kırmızı 20 bölüm sarı 10 bö lüm mavi 5 bölüm siyah
o Kırınızı Kahverengi
Ceviz ağacında maun rengi verir.
% 5 lik temel eriyiklerden;
2 bölüm sarı
2 bölüm kırmızı
1 bölüm açık mavi
15 bölüm su
% 10 amonyak ilâve edilir.
o Eski Maun Rengi
% 5′lik temel eriyiklerden;
15 bölüm kırmızı
5 bölüm sarı
5 bölüm açık mavi
5 bölüm siyah
10 bölüm su
3 bölüm amonyak
o Kahverengi
Meşe ağacı için.
% 5′lik temel eriyiklerden;
1 bölüm kırmızı
2 bölüm sarı
1 bölüm açık mavi
1 bölüm siyah
5 bölüm su
% 10 amonyak ilâve edilir.
o Koyu Kahverengi
Ceviz ağacı için
%5′lik temel eriyiklerden;
1 bölüm kırmızı
1 bölüm açık mavi
2 bölüm sarı
2 bölüm siyah
4 bölüm su
% 10 amonyak ilâve edilir.
o Orta Koyulukta Kırmızı Kahverengi
Ceviz ağacı için.
% 5′lik temel eriyiklerden ;
20 bölüm sarı
10 bölüm kırmızı
10 bölüm açık mavi
5 bölüm potasyumbikromat ( %5′lik eriyikten)
% 10 amonyak ilâve edilir.
o Pelesenk Kahverengisi
Ceviz ağacı için.
% 5′lik temel eriyiklerden;
3 bölüm kırmızı
2 bölüm siyah
1 bölüm san
1 bölüm açık mavi
3 bölüm su
% 10 amonyak ilâve edilir.
o Gri Kahverengi
Ceviz ağacı için.
% 5′lik temel eriyiklerden;
6 bölüm ceviz boyası
2 bölüm potasyumbikromat (%5′lik eriyikten)
1 bölüm siyah
1 bölüm su
% 10 amonyak ilâve edilir.
o Maun Kırmızısı
Gürgen ağacı üzerinde.
% 5′lik temel eriyiklerden;
10 bölüm sarı
20 bölüm kırmızı
5 bölüm açık mavi
10 bölüm su
5 bölüm amonyak
Kimyasal Boya Reçeteleri
o Açık Kahverengi
Çam ağacı için.
İlk boya : %3′lük pirogallikasit
Son boya : %3′lük potasyum bikromat
o Gri Kahverengi
Çam ağacı için
İlk Boya : %3′lük pirogallikasit
Son boya : % 3′lük bakırklorür
o Koyu Kahverengi
Meşe ağacı için bir evreli boya.
l litre suda
10 gr. pirogallikasit
5 gr. ceviz boyası
2 gr. potasyum bikromat eritilir, sonra
% 10 amonyak ilâve edilir.
o Açık San Yeşil
Çam için.
İlk boya : % 1,5′luk gallikasit
Son boya : 1,5′luk potasyum bikromat
o Yeşil Gri
Çam ağacı için
İlk boya : % 2 fırekateşin
Son boya : %2potasyumbikromat
o Gri Kahverengi
Çam ağacı için
İlk boya : %2gallikasit
Son boya : % 2 potaşe
o Çikolata Kahverengisi
Çam ağacı için
İlk boya : % 3 paramin
Son boya : % 3 potasyumbikromat
o Açık Kahverengi
Çam ağacı için.
İlk boya : %3 pirogallikasit
Son boya : % 3 potaşe
o Orta Koyulukta
Ceviz Kahverengisi
Bir evreli boya
3 bölüm % 10′luk ceviz boyası
1 bölüm % 5 Tık potasyum bikromat
o Açık Kahverengi
Çam ağacı için bir evreli boya.
Kuvvetli kireç sütü eriyiği.
o Kahverengi
Ceviz ve maun ağaçları için.
İlk boya : % 5 pirogallikasit
Son boya : % 5 potasyum bikromat
o Siyah
Bütün ağaçlar için
İlk boya : % 5 paramin
Son boya : l it. suya;
30 cm3 perhidrol
20 cm3 amonyak
BOYA UYGULAMALARI
Bazı ağaçlar düzgün damarlı, bazıları da karışık damarlı olur. Karışık damarlı ağaçların boyanması özel bir dikkat ister. Çünkü karışık yerlerin rengi açık ve koyu tonda görünür ve dalgalı bir boyanma olur.
Karışık damarlı ağaçların boyanmasında iki evreli kimyasal boyalar daha olumlu sonuç verir. İşi anilin boyalarla boyamak gerektiğinde, ağacın fazla sıvı çeken yerlerini boyamadan önce biraz doldurmak gerekir. Aslında bu gibi ağaçları püskürtme yöntemi ile boyamak daha yerinde olur.
Gürgen Ağacının Boyanması
Ağaç işleri endüstrisinde en çok kullanılan ağaç türlerinden birisi de fırınlanmış kırmızı gürgendir. Bu ağaç, değişik türdeki kaplamaların masif kısmı olarak da çok kullanılır. Fırınlı gürgenin ceviz rengine boyanmasında Alman ceviz boyası kullanılır. Ceviz boyasına, suda eriyen asit etkili anilin boya ve potasyumbikromat ilâve edilebilir. Bu durum, ceviz mayasının sıcak ve pozitif bir görüntü vermesini sağlar.
Gürgenden hazırlanan küçük işler, suda eriyen asit etkili anilin boyaları ile kahverengine boyanabilir. Geniş yüzeyli işlerin boyanmasında iki evreli kimyasal boyalar kullanılır.
Meşe Ağacının Boyanması
Meşe ağacından yapılmış işlerin boyanmasında en çok suda eriyen asit etkili boyalar, baz etkili kimyasal boyalar veya metal tuzu eriyikleri birlikte kullanılır. Meşe ağacında bol miktarda bulunan tanen, ilk boya görevini görür. Ancak yüzeyde dengeli dağılmamış olan tanen, ilk ıslatma sırasında tan enli su ile dağıtılarak dengeli hale getirilir.
Açık renkli meşe ağacının boyanmasında sellozik tinerle hazırlanan boyalar kullanılır. Sellozik tinere % 10 oranında katılan sellozik vernik, boyanın hem yüzeye bağlanma gücünü artırır, hem de astar”görevini yapar. Vernikli tiner, toprak ve oksitli boyalarla renklendirilir. Son zamanlarda meşe ağacından yapılan işlerin boyanmasında pinotex kullanılmaktadır. Pinotex’in en çok kullanılan renkleri meşe, ceviz, maun ve yeşildir. Tabanca ile yüzeye birkaç kat püskürtülerek kullanılan pinotex hem astar görevi görür ve hem de yüzeyde bir renk oluşumu sağlar.
Dişbudak Ağacının Boyanması
İki evreli kimyasal veya karma boyalar dişbudak ağacında güzel görünüşler verir. Bunların dışında açık renge boyanmak istenen işlerde, saydam pigmentlerle hazırlanmış yarı örlücü boyalar da kullanılabilir.
Maun Ağacının Boyanması
Maun ağacında yüksek oranda tanen vardır. Bir evreli kimyasal boyalarla yüzeyler renklendirebilir. 1 litre sıcak suda eritilen 10 - 20 gram potasyumkromat ( sarı potas) eriyiği maunu boyar.
Maun ağacının rengini canlandırmak için, hazır halde satılan toz maun boyalar kullanılabilir. Bunları önceden denemekte yarar vardır. Ayrıca yine aynı amaçla iş yağlanabilir. 1 bölüm sıvı parafin veya vazelin yağı, 1 bölüm çam terebentini veya sentetik neft ile karıştırılarak yüzeye sürülür. Yağlanan ağaç ince zımpara ile bastırılarak zımparalanırsa, ağaç yüzeyinde canlı bir görüntü oluşur.
Piyasada hazır halde satılan pinotex veya jetstein isimli boyalar çeşitli renklerdedir. Bunların meşe, ceviz ve maun ağaçlan için hazırlanmış özel türleri vardır. Maun rengi olanı, maun ağacında başarı ile kullanılabilir.
Ceviz Ağacının Boyanması
Cevizin dış odunu, iç oduna göre açık renktedir. Ayrıca çoğu zaman ceviz kaplamalı işlerin masifleri gürgenden hazırlanır. Bu durumda dış odunu ve masifi boyayarak iç odun rengine uygun hale getirmek gerekir.
Cevizin dış odununu, suda eriyen asit etkili anilin boyalarla boyanarak, içodunun rengine uydurulabilir. Ceviz ağacından hazırlanan işlerin boyanmasında en olumlu sonucu veren boya türü ise ceviz boy asıdır. Baz etkili olan ceviz boyası, kimyasal tepkime de yapar. Ceviz boyasına, siyah ve kırmızı anilin boya sıvısı katılarak istenilen tonda kahverengi elde edilebilir.
Cevizin açık renk bölümlerini, koyu renkli bölümlerine uydurmak amacı ile yapılan boyamada, özenle çalışmak gerekir. Yüzeyin önce tamamen boyanması, sonra da gerekli yerlerde gerekli denkleştirmenin yapılması daha iyi sonuç verir.
Pinotex, jetsein v.b. hazır boyaların ceviz rengi olanları da başarı ile kullanılabilir.
PATİNE BOYAMA
Yeni yapılmış mobilyalara, özel boyama yöntemleri kullanarak eski mobilya görünümünü kazandırmak amacıyla yapılan bir boyama tekniğidir. Bu teknikle yapılan mobilyaların satış fiyatı, normallerine nazaran daha fazladır.
Patine işlerin boyanmasında suda eriyen toz boyalarla, ceviz boyası birlikte kullanılır. Patine boyamada pek çok çeşit teknik uygulanır. Bu konu özel bir ihtisas işidir.
KORUYUCU ÖRTÜ GEREÇLERİ
Üretilen ağaç eşyanın dış etkilerden korunması gerekir. Doğal halde bırakılan ağaç çabuk kirlenir, çizilir, aşınır, çalışır, çatlar, kamburlasın Üzerine dökülen sıvılardan lekelenir. Rengi bozulur ve sararır.
Koruyucu örtü gereçleri yüzeyde bir katman oluşturarak sayılan bu zararlardan ağacı korur. Ayrıca ağacın doğal güzelliğini canlı ve belirgin hale getirir.
Koruyucu örtü gereci olarak kuruyan yağlar, mumlar, gomalak cilâsı, vernikler ve örtücü boyalar (lake) bu tanımlamaya girer. Bu bölümde günümüzde daha çok uygulanan vernikler anlatılacak ve uygulama teknikleri üzerinde durulacaktır.
VERNİKLER
Vernik, saydam katman yapma özelliğindeki cisimlerin sıvılarda eritilmesi ile elde edilen sıvı bir gereçtir. Bu sıvılar bir yüzeye sürüldüğünde onu dış etkilere karşı korur ve güzelleştirir.
Vernikler iki temel elemandan meydana gelir. Birisi uçucu, olmayan, katman yapma özelliğindeki cisim, diğeri onu sıvı halde tutan eritici sıvıdır. Katman yapan koruyucu örtü gereçlerini şöylece sıralayabiliriz:
Yağlı vernik
İspirtolu vernik
Selülozik vernik
Sentetik vernik
Asit sertleştirici vernik
Poliester vernik
Poliüretan vernik
Bütün bu örtü gereçlerinin özelliği, bunların yüzeye sıvı halde sürülmesi ve bir kısmı buharlaştıktan sonra geride çok defa saydam olan bir katman bırakmasıdır. Bu verniklerden bazıları kimyasal, bazıları da fiziksel kuruma özelliğine sahiptir. Yağlı vernik, asit sertleştirici vernik, poliester vernik, poliüretan vernik kimyasal kuruyan verniklerdir.
Fiziksel kuruma yapan vernikler çabuk kurur. Her zaman onarılabilir. Üst üste sürülebilir. Fakat eritici sıvıların etkilerinden çabuk bozulurlar.
Kimyasal kuruma yapan vernikler dış etkilere, özellikle sıvıların bozucu etkilerine karşı dayanıklıdır. Havanın ve nemin etkilerinden uzun süre bozulmayan bu verniklerin sakıncalı tarafı uygulamada çıkarttıkları güçlüklerdir.
Yağlı Vernik
Yağlı vernikler, fosil zamkları veya reçinelerin yağ, terebentin veya petrol eteri ve kurutucular içinde eritilmesi suretiyle elde edilir. Yağlı vernik, kapı ve pencerelerin verniklenmesinde, bahçe mobilyalarında çok kullanılır. Genellikle parlak katman verir. Neme, suya ve alkole karşı dayanıklıdır.
Doğal gereçlerden hazırlanan yağlı verniğin kuruması kimyasaldır. Kuruma kimyasal olduğundan üst üste yığılan katlar birbirini eritmez. Katlar yeterli sağlamlıkta birbirine yapışır ama tek bir katman haline gelerek bütünleşmezler. Kuruma süresi uzun zaman alır.
Verniklenecek işin gözenekleri, yağlı vernik için hazırlanmış gözenek macunu ile önceden doldurulmalıdır. Macunlama işi elyafa dik yönde, kanaviçe veya sert bir bezle yapılmalıdır. Macunlanan iş kuruduktan sonra yüzey terebentin ile yağlanarak ince zımpara ile zımparalanır. Birikintiler yumuşak bir bezle silinerek temizlenir.
Son zamanlarda gözenek doldurma işi, daha çok bu amaç için hazırlanmış özel astar verniklerle yapılmaktadır.
Yağlı verniği yüzeye sürmek için en uygun araç yassı ve oval fırçalardır. İşin yatay konumda olması, verniğin her tarafa eşit kalınlıkta yayılmasını sağlar. Verniklenen işler tozsuz yerde ve yatay konumda kurumaya bırakılmalıdır. Yüzeyde kuruyan yağlı vernik, parlak katman verir. Vernik katmanının daha düzgün bir parlaklıkta olması isteniyorsa 220-400 numaralı su zımparası ile, yüzey su, gazyağı ve sentetik neft ile ıslatılarak zımparalanır. Bu işlemden sonra yüzey pasta ve polis kullanılarak parlatılır.
İspirtolu Vernik
Doğal ve yapay reçinelerin, ispirto ve benzeri sıvılarda eritilmesi ile hazırlanır. Kuruması fizikseldir.
Eskimiş ispirtolu vernik katmanı, ispirto ile eritilip yüzeyden alınabilir. Nemden son derece etkilenir. İspirtolu vernikle çalışılan yer, sıcak ve nemsiz olmalıdır. İspirtolu vernikler fırça, püskürtme, daldırma tekniklerine uygun özelliklerde üretilir. Kullanma alanı oldukça geniştir. Mobilya, müzik aletleri ve metal endüstrisinde çok kullanılır. Bütün verniklerde olduğu gibi renksiz, yarı saydam, renkli ve örtücü türleri vardır. Bunlar ağaca sürüldüğünde hem renklendirir, hem de koruyucu bir katmanla örterler. Son zamanlarda yapay reçinelerden üretilen türleri, dış etkilere karşı oldukça dayanıklı bir katman oluşturur.
Selülozik Vernik
Günümüzde halen en çok kullanılan vernik türlerinden biridir. Uçucu olmayan, yani katman yapan gereçlerle, uçucu olan eritici, inceltici sıvılardan oluşan bir gereçtir. Selülozik verniğin % 25-35 bölümü yüzeyde katman haline gelir. Geri kalan % 65-75 bölümü eritici, inceltici sıvılardır ve ağaca sürülen vernikten buharlaşarak ayrılırlar. Kuruma olayı fizikseldir. Kimyasal tepkime olmaz. Üst üste sürülen vernik katmanları arasında tam bir kaynaşma ve bütünleşme olur.
Selülozik verniğin çok değişik türleri vardır. Birkaç dakikada kuruyan türleri olduğu gibi, birkaç saatte kuruyan türleri de vardır. Eritici, inceltici sıvılar, vernik üretiminde tek tek değil karışım halinde kullanılırlar. Bu karışım sıvıya tiner adı verilir. Selülozik verniğin eriticisi, Selülozik tinerdir. Selülozik verniklerle çalışırken kesinlikle selülozik tiner kullanılmalıdır. Ucuz tinerlerde, verniği bozucu katkı sıvıları bulunabilir. En doğru yol bir firmanın selülozik verniği ile selülozik tinerini birlikte kullanmaktır.
Selülozik vernik yanıcı ve patlayıcıdır. Eritici, inceltici buharları yangına yol açabilir. Vernik ve tiner serin, kapalı ve ayrı bir yerde saklanmalıdır. Vernik yapılan yerlerde sigara içmek ve alevle çalışmak yasaklanmalıdır. Selülozik vernikler, hemen bütün tekniklerle yüzeye sürülebilir. Cila topu, fırça, rule, püskürtme tabancası, silindirli vernik sürme makinası, vernik dökme (perde) makinası ile yüzeylerin verniklenmesi,en çok kullanılan yöntemlerdir.
Selülozik Dolgu Verniği
Dolgu ve astar vernik adı ile piyasada satılır. Mat ve parlak vernikten önce ağacın gözeneklerini doldurmak amacı ile kullanılır. Bunun dışında bir astar kat oluşturarak vernikten tasarruf sağlar. Dolgu vernikleri çoğunlukla renksiz ve saydam bir sıvı halindedir.
Ağaca sürülen dolgu verniğinin kalınlığı işlenim sonunda oluşan filim kalınlığının 1/4 nü geçmemelidir. Vernik filminin kalitesini düşürmemek için 1 m2 yüzeye 200 gr. dan fazla dolgu verniği sürülmemelidir. Dolgu verniğinin oluşturduğu katmanın suya, neme ve özellikle çizilmeye karşı dayanımı çok zayıftır. Ağaç eşyanın kullanılma koşullarına dayanabilmesi için, son kat verniklerinin kesinlikle sürülmeleri gerekir.
Selülozik dolgu verniklerinde ortalama kuruma,, zamanı 1060 dakika arasında değişir. Zımparalanacak sertliğe ise 60 dakikada erişir. Dolgu verniğinin içinde reçine olmadığından çok kolay zımparalanır ve düzeltilir.
Dolgu verniği
zımpara tozlarını temizlemeye gerek yoktur. Sonra atılan verniğin tineri tozları eritip dolgu katını kalınlaştırır. Selülozik dolgu verniğinin inceltilmesi gerekiyorsa aynı firmanın selülozik tineri kullanılmalıdır.
Selülozik Saydam Parlak Vernik
Saydam ve parlak katman veren selülozik vernikler değişik özelliklerde üretilerek piyasaya sürülür. Bunlardan bir türü dolgu verniğini andırır. Bu verniklerin örtme ve doldurma yetenekleri yüksektir. İri gözenekli ağaçları bir veya iki defada dolduran türleri vardır. Tek katlı vernik diye isimlendirilen bu tür vernikler dış etkilere, suya ve alkole dayanımı sınırlıdır. Çabuk bitmesi istenen mobilyalarda, özellikle mobilyaların iç kısımlarında kullanılır. Fırça ile sürülebilir. 1 m2 yüzeye 300 400 gr. vernik sürülebilir. Ucuzdur, çabuk kurur, kolay zımparalanır.
Selülozik verniklerin ağaç işlerinde en çok kullanılan eritici sıvı ve topla düzeltileni veya diskle parlatılan türüdür. Selülozik parlak vernikler, gözenekleri doldurulmuş işlerde kullanılır. İri gözenekli ağaçların gözenekleri, vernikten önce uygun bir gözenek macunu ile veya astar vernikle doldurulmalıdır. Doğrudan parlak vernikle gözenek doldurmak ekonomik değildir. Selülozik parlak verniklerin yüzeyleri, sistre ve zımpara ile düzeltilebilir. Pasta ve polisle oğularak da parlatılır.
Selülozik Mat Vernik
Selülozik verniklerle mat yüzey hazırlamanın iki yöntemi vardır.Birincisi parlatılmış vernik katmanın matlaştırılmasıdır. Parlatılmış yüzey, aşındırıcı ve zımparalayıcı gereçlerle işlenirse matlaşır. Bu yöntem zaman alıcı ve zor olduğundan seri üretimde pek kullanılmaz.
Mat yüzey hazırlamada ikinci yöntem ise, doğrudan mat vernik sürmektir. Mat selülozik vernik, sürüldüğü yüzeyde kendiliğinden mat bir görüntü oluşturur.
Selülozik mat vernik, selülozik dolgu veya astar vernikle işlenmiş yüzeylere son kat olarak atılır. Günümüzde iri gözenekli ağaç ve kaplamalardan üretilen mobilyaların çoğunluğu selülozik mat vernikle tamamlanır. Sürüldükleri yüzeyde zımparalama ve benzeri işlemleri gerektirmediğinden ekonomiktir. Üstelik verdikleri mat görüntü de daha kaliteli, düzgün ve dengelidir.
Mat vernikten önce ağaca sürülen astar veya dolgu verniği yeterince kurumalıdır. Zımparalama sertliğine gelen iş, 240 - 280 numara zımpara ile zımparalanıp düzeltilir. Zımpara tozları özenle silinir. İş iyi silinmezse yüzeyde kalan zımpara tozlan mat verniğin vereceği düzgün ve dengeli görüntüyü bozar. Vernik kullanılacağı zaman % 10-20 oranında selülozik tinerle inceltmek faydalıdır. Selilozik mat vernik 1 m2 yüzeye 80-100 gr. sürülür. Noral koşullarda 3040 dakikada kurur.
Selülozik mat vernik ağacın doğal yapısına çok uygun görüntü veren bir örtü gerecidir. Mobilyanın rengini ve desenini örtmez, değiştirmez. Havanın ve nemin bozucu etkilerine karşı oldukça dayanıklıdır.
Sentetik Vernik
Sentetik gereçlerin uygun sıvılarda eritilmesi yolu ile hazırlanır. Sentetik verniklerin kuruması uzun zaman alır. Neme ve suya karşı dayanıklıdır. Sürüldüğü yüzeyde parlak katman oluşturur.Sentetik verniklerde ortak sakınca, püskürtme güçlüğüdür. Tabanca ile püskürtüleceği zaman ince (çok akıcı) hazırlanmalıdır. Fırça ile sürüleceği zaman ise koyu olmalıdır. Tozsuz ortamda sürülmeli ve kuruyuncaya kadar tozdan korunmalıdır.
Asit Sertleştiricili Vernik
Kimyasal yollarla yapay olarak üretilen üre, melamin ve fenol yapay reçinelerinin, buharlasın sularla yaptıkları eriyiklerdir. Yapay reçineler, doğal reçinelerin özelliklerini gösterirler. Yapay reçineler vernik endüstrisinde çok önemli bir yer tutarlar.
Asit sertleştiricili verniklerde katman yapma oranı % 50′ dir.Vernik sürmede fırça, püskürtme tabancası, vernik sürme ve vernik dökme maki naşı kullanılabilir. Bu vernik, metaller üzerinde oksitlenme yaptığından vernik sürme araçlarının ve mobilya aksesuarlarının plastik veya doğal gereçlerden olması tercih edilir. Kuruma süresi 2-3 gündür.
Asit sertleştiricili vernikler mekanik ve kimyasal etkilere karşı oldukça dayanıklıdır. Büro, okul, mağaza, otel gibi yerlerdeki mobilyalarda tercihen kullanılır.
POL1ESTER VERNİK
Mobilya ve ağaç işleri endüstrisinde kullanılan üstün özellikteki verniklerden biridir. İki elemanlı bir verniktir. Birinci elemanı, doymamış poliester reçinesinin stirol adlı sıvıdaki eriyiğidir. İkinci elemanı sertleştirici adı verilen organik peroksittir. Poliester vernik katmanı, mekanik ve kimyasal etkilere karşı son derece dayanıklıdır.
Poliester verniklere reaksiyonkı (tepkimeli) verniklen de denilir. Vernik filminin oluşumu, kendini meydana getiren elemanların kimyasal tepkimelerine bağlıdır. Verniğin ana gereci, doygun hale gelmemiş veya oluşumunu tamamlamamış poliester yapay reçinesidir.
Vernik sıvısı ile sertleştirici, karıştırıldığı andan itibaren tepkime başlar. Karışım oranları, üretici firmanın önerilerine uygun olarak yapılır. Genelde bu karışım; 10 bölim vernik, 1 bölüm sertleştirici karıştırılarak yapılır.
Poliester verniğin yaklaşık % 94 bölümü katman haline gelir. Bu çok değerli bir üstün faktördür. 1 m2 yüzeyi verniklemek için gerekli miktar 400 - 500 gr. arasında değişir.
Poliester vernik bulun ağaç yüzeyleri için uygun değildir. Pelesenk, makasar, tik, poduk gibi ağaçların bünyesinde bulunan kimyasal maddeler, poliester verniğin korumasını engeller. Bu gibi hallerde yüzeylere bir kat poliüretan veya selilozik vernik sürmek gerekir.
Poliester verniğin temel gereçlerinden hiçbiri su ile uyum sağlayamaz. Bu bakımdan polyester sürülecek ağacın nem derecesi % 12 yi geçmemelidir. Poliester uygulanacak yerin hava nemi % 75 den yukarı olmamalı ve oda sıcaklığı 20 - 24°C arasında bulunmalıdır. Verniğin, havanın ve ağacın da aynı sıcaklıkta olması gerekir.
Poliester Vernik Uygulaması
Poliester vernik püskürtmeye dökme yöntemi ile işe sürülür. En basit uygulama yöntemi, verniğin doğrudan işe dökülmesidir. Vernik dökülecek iş parçasının kenarlarına dökülecek vernik kalınlığı kadar yukarıdan selobant çevrilir. İşin, su düzeyine uygunlukta yatay olması sağlanır. Hızlandırıcı ve 1 : 10 oranında sertleştirici ile karıştırılan vernik yüzeye dökülür. Akışkan bir sıvı olan poliester vernik, yüzeye düzgün ve dengeli bir şekilde yayılır.
Poliester vernikte ikinci uygulama yöntemi ise tabanca ile püskürtmedir. Poliester vernik püskürtmede kullanılacak tabancada uç açıklığı 1.8-2 mm. olmalıdır. Püskürtme basıncı 1.5-2 atmosfere ayarlanmalı ve tabanca işten 25- 30 cm. uzakta tutulmalıdır.
Düşey ve eğmeçli işlerin poliester vernikle işlenmesinde koyulaştırıcı katkı gereci kullanılır. Tiks adı verilen koyulaştırıcı, verniğin uygunsuz akıntılar yapmasını önler. Düşey ve eğmeçli işler, 5 -10 dakika ara ile iki -üç defada verniklenebilir.
Poliester vernikli yüzeylerdeki hatalar kolaylıkla onarılabilir. Hatalı yerdeki vernik katmanı kazınır veya kesilerek kaldırılır. Gerekiyorsa hatalı yer yeniden zımparalanır ve boyanır. Sertleştirici ile karıştırılan vernik, onarılacak yere dökülür, kurutulur. Onarılan yer zımparalanır ve parlatılır.
Poliesterli Yüzeylerin Kurutulması
Verniklenen işler normal koşullarda bir süre kurutulmalıdır. Kimyasal olaylar sonunda kuruyan vernik filimi bir çok etki altında kalır. Hızlı hava akımı, ani ısı değişimi, selülozik vernik tozu, tiner buharı poliester verniğin kimyasal tepkimesini bozar. Yüzeyde çatlama, kabarcıklarıma v.b. arızalar meydana getirebilir. Birleşiminde parafin bulunan poliester verniğin yüzeye sürüldüğü andaki parlaklığı 20-40 dakika sonra kaybolur. Diğer verniklerde olmayan bir görüntü meydana gelir. Yüzeydeki parafin katı hem verniği havanın oksijeninden korur, hem de filimde kalması gereken monostirolun buharlaşmasını önler. Poliester verniklerin % 90 bölümü parafinlidir.
Bu tür verniklerde vernik katmanı sertleşme süresince ince bir mum katmanı ile örtülü kalır.
Poliester vernik, 30 dakikada katılaşmaya başlar. Normal sıcaklıkta 4 saatte kurur. 12 saat sonra zımparalanacak ve parlatılacak sertliğe ulaşır.
Poliester Verniğin Parlatılması
Poliester vernik, zımparalanma sertliğine ulaşınca elle, titreşimli zımpara makinası ile veya büyük işletmelerde bant zımpara makinası ile zımparalanarak düzeltilir. Vernik filminin zımparalanmasında, gittikçe daha ince taneli zımpara kâğıdı kullanılmalıdır. Zımpara kâğıdında, tanecik aralarının çabuk dolmaması için, ıslak zımparalama tekniği uygulanır. Bu amaçla su, gazyağı karışımı veya sentetik neft kullanılır.
Vernik filminin elle zımparalanması mantar veya keçeli takozla yapılır. Gittikçe inceltilerek 240-400 numaralı zımparalar sıra ile kullanılır.
Elle veya makina ile yeterince zımparalanan vernik filimi pürüzsüz, çizgisiz, düzgün ve yarı mat bir görünüş kazanır. Bundan sonra parlatma işlemine geçilir. Parlatma işi, küçük atölyelerde parlatma diski ile yapılır. Parlatma işinde özel poliester pastası kullanılır. Özel olarak hazırlanan poliester parlatma pastası, 4000-5000 devirli döner disk yardımı ile yüzeydeki zımpara izlerini daha da küçültür. Yüzeyi aşındırarak düzeltir, parlatır. Bu işlemde kullanılan parlatma pastaları numaralıdır. Duruma vjöre en uygun olanı kullanılır.
Parlatma işe, parlatma polisi ile çalışılarak bitirilir. Parlatma sıvısı veya bitirme sıvısı diye isimlendirilen bu gereçleri, değişik firmalar üretirler. Diskle çalışırken, yumuşak ve temiz bir kuzu postu başlık takılır. Parlatma polisi ile çalışırken top veya disk işe bastınlır. Yüzeydeki pasta izleri ve birikintileri alınır ve iş temizlenir.
Parlak Poliester Vernik
Parlak poliester vernik özel bir türdür. İçinde parafin mumu yoktur. Havanın oksijeni ile tepkimeye girerek sertleşir ve parlak bir yüzey oluşturur. Parlak poliester vernik parafinli, poliester vernik gibi kullanılır. Parafinli poliester verniğe göre iki kat daha pahalıdır. Daha çok köşeli, kordonlu, tornalı, oymalı ve zımparalanması güç işlerde kullanılır.
POLİÜRETAN VERNİK
İki elemanlı bir verniktir. Kimyasal tepkimeli vernikler grubundandır. Eritici, inceltici sıvı buharlaşırken elemanları kimyasal tepkimeye girer. Dış etkilere karşı oldukça dayanıklıdır. Parlak poliüretan verniğin ayrıca parlatılması gerekmez. Astar, renkli, parlak ve mat katman veren türleri piyasada mevcuttur.
Bilimsel adı poliüretan vernik olmasına rağmen üretici firmaların markalarına göre bu verniğe derodur vernik veya politan vernik denir.
Poliüretan vernik satılırken, elemanları birbirine karıştırılmaz. Ayrı ayrı satılır.
Bugün değişik amaçlara uygun, değişik gereçler üzerinde olumlu so’nuç verecek nitelikte poliüretan vernik üretilmektedir. Ağaç, metal, plastik, deri v.b. gereçlere göre hazırlanmış poliüretan vernikler vardır. Bu çeşit zenginliği, poliüretan verniklerin kullanılmasını karmaşık bir konu haline getirmiştir. Poliüretan vernik ve boyalar kesinlikle hazırlandıkları amaçları doğrultusunda kullanılmalıdır. Plastik için hazırlanmış vernik ağaç veya metal için olum lu sonuç vermez.
Poliüretan Vernik Uygulaması
Poliüretan verniklerin normal tipleri havada kuruyacak özellikte hazırlanmıştır. Bunun yanında fırın kurutmalı türleri de vardır.
Poliüretan verniklerde yüzeyde kalıcı oran % 50 dir. Vernik sıvısı ise akışkandır. Verniği işe uygulamak üzere hazırlarken, üretici firmanın önerilerine kesinlikle uyulmalıdır. Verniği inceltmek için aynı firmanın ürettiği poliüretan tineri kullanılmalıdır. Yani derodur vernikle derodur tiner gibi.
Poliüretan vernikler hemen hemen bütün yöntemlerle yüzeye sürülebilir. Fırça, püskürtme, silindir vernikleme, daldırma ve dökme yöntemi ile yüzeylere uygulanabilir. Vernikleme esnasında, kullanılan araç ve gereçlerin çok temiz olması gerekir.
Poliüretan vernik sıvısı akışkan bir yapıya sahiptir. Ancak kimyasal tepkimeye girdikten sonra poliüretan verniklerde durum değişir. Çok yönü tepkime, verniğin kimyasal yapısını ve fiziksel görünüşünü hızla başkalaştırır. Sıvı olarak akışkan olmasına rağmen çok daha kalın bir filim tabakası oluşturur. Akışkan sivili olduğu için 1.8 2 atmosfer basınçla yüzeylere püskürtülür.
Ağaç yüzeyine sürülen poliüretan vernik 2-3 saat içinde sertleşir. 18 - 20°C de 2-3 gün kurutulan vernikli işler, üst üste konulacak sertliğe ulaşır. Poliüretan vernik sürülecek ağacın nemi % 15 den fazla olmamalıdır. 1 m2 yüzeye bir defada 120 gramdan fazla poliüretan vernik sürülmemelidir. Poliüretan vernik filimi üst üste gelen ince katmanlardan oluşur. Bunun için yüzeye, en az 2 - 3 kat vernik tatbik edilmelidir.
Poliüretan vernikler, özelliği bilinmeyen eski verniğin üzerine sürüldüğü zaman iyi sonuç vermez. En güvenilir sonuç, verniğin yeni perdah edilmiş, temiz bir ağaç yüzeyine sürüldüğü zaman alınır. Uygulamada birinci kat olarak sertleştirici konulmuş, %50 oranında poliüretan tineri ile inceltilmiş vernik sürülür. Bundan sonra normal olarak sürülen verniğin yapacağı filim suya, eritici sıvılara ve sürtünmeye karşı daha büyük bir dayanım gösterir.
Parlak Poliüretan Vernik
Yüzeye sürüldüğü zaman ayrıca bir parlatma işlemi gerektirmeden, doğrudan parlak filim yapan türüdür. Vernik filimi sert, aşınmaya, kimyasal etkilere , suya karşı çok dayanıklıdır.
Parlak verniklerde katkı gereci azdır. Bu yüzden parlak verniklerin yaptığı katman dış etkilerden kolay bozulmaz. Yüzeye 2-3 kat sürmek gereklidir.
Mat Poliüretan Vemik
İki elemanlı bir verniktir. Ayrı iki sıvı halinde satılır. Sertleştirici mat verniklerde, parlak verniklere göre daha az oranda kullanılır.Karışım oranı 1 : 2 ile l: 5 arasında değişir. En doğrusu üretici firmanın önerisine uymaktır.
Mat poliüretan vernik, mat bir görüntünün gerekli olduğu yerlerde kullanılır. Selülozik vernik üzerine bir kat püskürtülürse, dayanıklı bir vernikleme yapılmış olur.
Mat poliüretan verniğin iki türü vardır. Birisi tam mat, diğeri ise ipek mat verniktir. Özellikle ağacın doğal rengine uygun düştüğü için ipek mat vernik çok kullanılır.
VERNİK SÜRME YÖNTEMLERİ
Yüzeylerin verniklenmesinde, verniğin cinsi, işin kalitesi, yüzeyin biçimi ve işletmenin imkânları önemli rol oynar. Bu bakımdan yüzeylerin verniklenmesinde /birçok yöntem geliştirilmiştir. Bu yöntemlerden en çok uygulananları şunlardır:
Fırça İle Uygulama
Verniğin fırça ile yüzeye sürülmesidir. Basit gibi görünmesine rağmen uzmanlaşmayı gerektirir. Buna rağmen birçok üstünlükleri de vardır. Firenin az olması, havayı az kirletmesi, vernik sıvısının ağacın gözeneklerine ve derinliklerine işleyerek ağaç ile sağlam bir bağlantı yapması, bu üstünlüklerden bir kaçıdır.
Fırça ile vernik sürülecek yüzeyin temiz olmasına dikkat edilmelidir. Vernikleme de kullanılacak fırça yüzeye uygun, temiz ve sağlam olmalıdır. Selülozik vernik için yumuşak, yağlı vernik için de sert kıl fırçası kullanılır. Çalışmaya geçmeden önce, kullanılacak verniğin eriticisi ile fırça temizlenir. Vernikleme işi bittikten sonra da aynı işlem yapılır.
Fırça ile yüzeye vernik sürüleceği zaman, vernik etiketindeki açıklamaya uygun bir sıvı ile inceltilir. Fırça kıllarının yarısı ıslanacak kadar verniğe daldırılır. Verniğe daldırılan fırça, kutunun kenarına sürtülerek sıvının fazlası alınır ve işe damlaması önlenir. Fırça ile çalışırken verniğin kuruma süresine dikkat edilmelidir. Sürülen vernik katı arttıkça kuruma süresi de değişir. Bir kaç kat vernik sürülmesi gereken işlerde, kat araları kurutulmalı, hafifçe zımparalanmalı, tozu alındıktan sonra yeniden vernik sürülmelidir. Ara katlarda normal koyulukta vernikle çalışılır. Son kat için, inceltilmiş vernik hazırlanır. Fırça izi ve dalgalanma yapmadan sürülen vernik kurumaya bırakılır.
Fırça vernikleri orta kalitede yüzey düzgünlüğü verir. Üstün kaliteli işlerde, fırça ile sürülen vernik için ayrıca parlatma işlemi yapılır.
Püskürtme İle Uygulama
Günümüzde en çok kullanılan bir yöntemdir. Büyük, küçük hemen hemen bütün işletmelerde uygulanır. Vernik sürme işlemini, süre bakımından çok kısaltır.
Vernik püskürtme işi, ayrı bir yerde yapılmalıdır. Bu yer, kirlenen havadan, nemden, eritici buharlardan, tozdan, ısı değişimi ve yangından korunmalıdır. Bunun için vernikleme ve boyama işlemlerinde püskürtme kabinleri kullanılır. En çok kullanılan püskürtme kabinleri, kuru ve sulu sistem kabinlerdir.
Vernik püskürtülecek iş, döner tablalı bir masa üzerine konursa, döndürülerek işin her tarafı kolaylıkla verniklenebilir. İyi bir vernikleme işi yapılmak isteniyorsa, püskürtme tekniğinin incelikleri en iyi şekilde öğrenilmeli ve bu kurallar titizlikle uygulanmalıdır.
Püskürtme işinde tabancanın seçimi, basıncın ve püskürtme konisinin ayarı ile püskürtme tabancasının kullanılması çok önemlidir.
Püskürtme tabancası işe aynı uzaklıkta tutulmalı ve birbirine paralel izler yapacak şekilde hareket ettirilmelidir. Tabancanın işten uzaklığı, işin durumuna göre 20- 25 cm. arasında olmalıdır. İzler düzgün, dengeli gelgit hareketleri ile sağlanmalıdır. Tabancanın işe gereğinden yakın veya uzak tutulması, vernik filmini olumsuz yönde etkiler. Yani yakın çalışmada vernik atılan yüzeyde dalgalanma, uzak çalışmada tozlanma meydana gelir. Düzgün ve kuşu.süz bir filim katmanı oluşturmak için, tabanca işin yüzüne paralel bir yol izlemelidir. Bu iz kendisinden önceki izin yarısını örtmelidir. Her yeni izde, tabancanın tetiğine yeniden basılmalı ve tabanca normal hızla hareket ettirilmelidir.
Havasız Püskürtme
Orta ve büyük işletmelerde uygulanan bu sistem basit olarak, bahçe hortumları ile su fışkırtmaya benzemektedir. Basınç etkisiyle hortumda ilerleyen su, daralan uca gelince dağılarak fışkırır.
Eskiden beri kullanılmakta olan bu yöntemde vernik ve boya sıvısı hidrolik bir sistem yardımı ile sıkıştırılır. Basınç altındaki sıvı, püskürtme ucundan parçalanarak çıkar. Fışkıran sıvının miktarı, sistemin basıncına, tabancanın uç açıklığına, püskürtülecek vernik ve sıvının akışkanlığına göre değişir.
Üst yüzey işlemlerinde kullanılan boya ve vernikler çoğunlukla havasız püskürtme aparatları ile püskürtülebilir. Değişik tür gereçlerin püskürtü(meşinde, amaca uygun tabanca ucu takma zorunluluğu vardır.
Elektrostatik Püskürtme
Bu sistemde, zıt elektrik yüklü kutupların birbirini çekmesi prensibinden yararlanılmıştır. Püskürtme bölgesinde yüksek güçlü bir elektrostatik alan meydana getirilir. Küçük tanecikler haline getirilen vernik damlacıklarına elektrik yükü verilerek kutuplandırılır. Topraklanan iş karşıt akımla yüklenir ve püskürtme alanında iki kutup sağlanır. Elektrik yüklü vernik damlacıkları, püskürtme bölgesindeki elektrostatik alanda uçuşurken, karşıt kutuplu iş tarafına çekilir. Hava ile birlikte hareket eden elektrik yüklü vernik damlacıkları, işin her tarafını dengeli bir şekilde kaplar.
Bu sistemle vernikleme işleminin zor olmasına rağmen, fireyi ve soğuğun bozucu etkisini azaltması bakımından büyük fayda sağlar.
Daldırma Tekniği
Ağaç işlerinde daha çok alet sapı, mobilya kulpu gibi küçük parçaların verniklenmesinde kullanılan bir tekniktir. Fırça ile verniklenmesi zor, püskürtme ile fazla vernik kaybına yol açan işler, daldırma tekniği ile verniklenir. Daldırma tekniğinde akıntı ve birikintileri önlemek, yüzeyde tam dağılımı sağlamak için, akışkanlığı ayarlanmış vernik kullanılır. Akışkanlığı ayarlanmış verniğe daldırılan parçada akıntı ve damla biçiminde birikinti olmaz. Daldırma yönteminde ayrı bir noktada, verniklenecek parçanın sıvıya daldırılma ve sıvıdan çıkartılma hızıdır. Birden daldırılan parça üzerinde hava kabarcıkları oluşur ve uygun olmayan akıntılar meydana gelir. Daldırma tekniğinde,
o Parçanın sıvıya daldırılma ve çıkarılma hızı
o Daldırılıp çıkarılan parçada verniğin akış hızı
o Verniğin kuruma hızı
önemli yer tutar. Elle daldırma yönteminde tecrübe çok önemlidir. Büyük işletmelerde bu iş, verniğe giriş ve çıkış otomatik ayarlanabilen aparatlarla yapılır.
DÖKME ( PERDE )MAKİNASI İLE VERNİKLEME
Selülozik vernik, asit sertleştiricili vernik, poliester vernik derodur vernik dökme makinası ile yüzeye sürülebilir. Dökme sisteminde fire oranı çok azdır. Düzgün yüzeyli işlerin verniklenmesinde çok kullanılır. Seri üretim yapan büyük işletmelerde geniş kullanılma alanı bulan dökme makinası, fazla girintili ve çıkıntılı işlerde pek kullanılmaz.
SİLİNDİRLİ MAKİNA İLE VERNİKLEME
Verniklenecek düzgün yüzeyli iş parçasının, vernikli döner silindirler arasından geçerken verniklenmesi kuralına dayanır.
Akıcılığı iyi ayarlanmış vernikler, silindirli sürme makinası ile yüzeye daha dengeli sürülebilir.
Silindirli vernikleme makinaları, seri üretim yapan büyük işletmelerde çok kullanılır.
HATALI KATMANLARIN ONARILMASI
Selülozik vernikli işlerde oluşan mat lekeler, çizgiler, su ve nemden meydana gelen boyalaşma, 1 : 4 oranında tiner ve gomlak cilâsı karışımı ile topla oğularak giderilebilir.
Vernik filimi grileşen işlerde, eritici sıvı yüzeye püskürtülürse ve eritici sıvıyla nemlendirilmiş yer topla ovulursa, grileşme giderilebilir.
Vernik filimi üzerinde kalan küçük ezik ve vuruklar hafifçe zımparalanarak giderilebilir. Küçük delikler gomlak maddesiyle kapatılabilir veya koyu vernik damlatılır. Aynı amaçla, uygun renkte selülozik macun da kullanılır.
Vernik, yağlıboya, selülozik boya gibi örtü katları piyasada kullanılmaya hazır halde satılan (solvent v.b.) gereçlerle sökülebilir. Bunlar, kutularında yazılı kullanma yöntemlerine göre uygulanmalıdır.
ÜSTYÜZEY İŞLEMLERİNDE SAĞLIĞIN KORUNMASI
Üstyüzey işlemlerinde kullanılan kimyasal gereçlerin çoğu, az veya çok sağlığa zararlıdır. Zararlı ve zehirleyici gereçlerle çalışırken çok dikkatli olmalı ve güvenlik önlemlerine kesinlikle uyulmalıdır. Bu önlemlerin başında; iş önlüğü, maske ve eldiven kullanmak, atölyenin havalandırma düzenini çalıştırmak ve ilkyardım malzemelerini bulundurmak gelir. Bununla beraber zehirlenmeyi önlemek için bu işte çalışanlara süt, ayran ve yoğurt verilmelidir. Eller, her çalışma sonunda mutlaka yıkanmalıdır.
YAPI KİMYASALLARI ANSİKLOPEDİLERİ
SOLVER KİMYA
